Криптаны көздей отырып
Сарапшылар мен бизнес криптоиндустрияны дамыту және саланың перспективалары туралы
Ресейде майнинг туралы заңды енгізді, бірақ ол шикілеу болып тұр. Криптаны құруға рұқсат берілген сияқты, бірақ іс жүзінде көптеген проблемалық факторлар бар. Кейбір аймақтарда энергия тапшылығына байланысты майнинг жасауға тыйым салды, бірақ шынын айтқанда түрлі баламаларды ұсынатын пысықтар да табылып жатыр.
Орта Азияда майнингке қызығушылық бар. Қазақстан – өте болашағы зор нарық. Мұнда криптоқала салынады, былайша айтқанда өзінше бір «криптандар» үшін қаржылық хаб болып табылады. Шынында, нарықтың ерекшеліктері де бар, мысалы тұрақсыз реттеу, инфрақұрылымдық шектеулер, бірақ оның бәрі түзетуге болады.
2025 жылы адамдар жаңа монеталар іздеуді жалғастыруда. «Битоктан» басқа да перспективалы криптовалюталар бар. Бұл қаншалықты қарапайым болса да, «арзан розетка» тапқандарға табыс келеді. Сонымен қатар, адамдар экология туралы ойлап, баламалы энергия көздерін іздей бастайды деп есептеймін.
«Асики» (ASIC – майнингке арналған құрал), шумобокстер қазір Cryptodesk-те үлкен сұранысқа ие. Хостинг туралы да жиі сұрай бастады. Көбісі өздері темірмен алысқысы келмейді. Бұрын кім көрінген майнингпен айналысса, қазір тек сол істі нақты түсінетіндер айналысады. Бәсекелестік арта түсті.
Майнинг индустриясы – үнемі тәуекелге толы, сонымен қатар үнемі ақша табу мүмкіндігі болып табылады. Миды іске қосып, экономиканы есептеңіз – сонда бәрі дұрыс болады.
Қазақстан криптовалютамен жұмыс үшін жетілген және теңгерімді құқықтық жүйені қалыптастыру бағытында алға қадам басуда. Бүгінде елімізде цифрлық активтердің шығарылуы мен айналымын реттейтін нақты ережелер қолданылады. Бүгінде елімізде цифрлық активтердің шығарылуы мен айналымын реттейтін нақты ережелер қолданылады.
Индустрияда қызметті жүргізу құқығын бергелі жағдай біршама айқындала бастады. AFSA (Астананың қаржылық қызмет басқармасы) лицензияны тек Халықаралық қаржы орталығы (ХҚО) аймағының ішінде ғана береді. Әрбір компания AML/KYC стандарттарын сақтауға әрі ашық есеп беруге міндетті. Ендігі 80 -нен астам лицензия берілді, 415 мың майнинг-пул құырғысы тіркелді, АХҚО криптобиржаларының айналымы 2024 жылы $1,4 млрд-тан асты. Сонымен қатар, жүйе көлеңкелі платформаларды есептемегенде.
Мемлекет крипторезервтер құрумен, криптоқорды іске қосумен, Crypto City жобасымен байланысты бастамаларды қолдайды. Білім беру саласындағы ілгері жылжуды байқауға болады. Біз блокчейн-инженерия және комплаенс бойынша (тәуекелдерді, сондай-ақ заңнамалық және реттеуші нормалардың сақталуын) бағдарламаны енгізу және әзірлеуге қатысамыз. Мұндай бағдарламалар қазір 22 университетте жүзеге асырылуда.
Болашақта негізгі міндеттердің бірі - азаматтардың цифрлық активтерге меншік құқықтарын, соның ішінде оларды еркін иелену құқығын қорғауды қамтамасыз ету. Бұдан басқа, салықтық реттеу мәселесі назар аударуды талап етеді. Басқа елдердің үлгісі бойынша уақытша жеңілдікті кезең енгізу мүмкіндігін қарастыру керек.
Биткоинды көбінесе дәстүрлі активтермен байланыстырып келеді, оны барған сайын реттеуге тырысуда. Оларға төлеу сондай қолайлы болмағанымен (баяу әрі қымбат), жинақтаған ақшаны сақтау толығымен мүмкін нәрсе. Олай болса, монетаның дәрежесі «цифрлық алтын» ретінде нығая бермекші. Мемкоин және NFT нарығына қатысты, бұл жаңалықтардың әсері. Егер сіз, жаңа мемкоин туралы бірдеңе естіген болсаңыз, онда ол актуалды емес, сіз арқылы ақша табуға тырысуда. Яғни, сіз кешіктіңіз
Биткоин мен эфириумнан басқа қандай криптовалютаны алдағы екі-үш жылдың ішінде инвестициялық тұрғыдан қарағанда болашағы бар деп қарауға болады деген сауалға, ондай жоқ деп жауап берер едім. Бәлкім, қандай да бір үлкен монеталар (капиталдандыру бойынша топ-15-тен немесе тіпті топ-10-нан) табыстың жаңа және ыңғайлы мүмкіндіктерін, оған қоса стейкинг үшін пайыздарды ұсынатын шығар, бірақ мен ондайларды білмеймін.
Мен криптовалюта ісін жаңа бастаған инвесторларға өздерінің тәуекел профилін анықтауға кеңес беремін. Агрессивті түрде портфельдің 10-20% -ын криптамен ұстауды ұсынамын. Тәуекелге орташа қатынасы кезінде бұл үлес 5-10% -ды құрауы мүмкін. Консервативті инвесторға бұл активке портфельдің 1-2% -дан астамын бөлудің қажеті жоқ. Мемкоиндардан, капитализациясы төмен және мәмілелері аз валюталардан аулақ болуды ұсынамын. Және де аирдроптар (токендерді тегін бөлу әдісі) мен сондай бос нәрсенің артына түспеген жөн. Ешкім солай байып кеткен жоқ, және сіздер де сол жолмен байи қоймайсыздар. Бұл дәл Hamster Combat ойынындағыдай, пайдалы нәрсе жасап жатырмын деп ойлайсыз, бірақ олай емес. Одан да кітап оқыған дұрыс.
Intelion Data Systems-те әдеттегі клиенттің үлгісі жоқ. Жылдар бойы жүздеген машиналарды орналстыратын ірі корпоративтік тапсырыс берушілерге де энергияны көп қажет ететін есептеулер саласында жаңадан бастаған шағын кәсіпкерлерге де қолайлы болатын экожүйені құрдық. Бүгін бізбен 1500-ден астам клиент жұмыс істейді.
Біздің алаңдар Ресейдің төрт федералдық округінде және жеті субъектісінде орналасқан. Оның әрқайсысы ерекше әлеуетті аймақты ескере отырып құрылды. Бір жерлерде атомдық генерация болса, кейбір жерлерде – газ. Кейбір жағдайларда біз энергия объектілерін сатып алу мен жаңғыртуға инвестиция саламыз.
Электроэнергияның құны – алаңдарды таңдауда маңызды фактор, бірақ жалғыз фактор емес. Біз сондай-ақ еркін қуаттың қолжетімділігін, генерацияның тұрақтылығын, желілердің жүктелуін, кеңею перспективалары мен өңірдің басқа да энергияны көп қажет ететін өндірістерге қажеттілігін бағалаймыз. Бұл, әсіресе, майнинг үшін пайдаланылған қуаттар АИ-жүктемелерге жедел түрде қайта тарқатылуы мүмкін технологиялық ауысу жағдайларында өзекті.
Соңғы кезде мемлекет пен салалардың күш-жігері Ресей Федерациясындағы майнингті заңдастыру прооцесін іске қосуға және ашық жұмыс ережесін құруға бағытталған. Соның нәтижесінде екі негізгі құрал қалыптасты: криптаның майнерлер тізілімі және оны өндірістік өндіруші операторларының тізімі. Бүгінгі таңда соңғысына нарықтың барлық заңды қатысушылары кірді.
Біз Web 3.0 секторындағы үрдістерді белсенді қадағалап келеміз, және цифрлық юриспруденция саласында блокчейн-инженерлерге, смарт-келісім-шарттарды орындаушыларға сұраным қалай тұрақты өсіп келе жатқанын байқаймыз. Әсіресе бұл үрдіс АҚШ-та, Сингапурда, Ұлыбритания және БАӘ-де айқын байқалады. Қазақстанда Web 3.0 форматы жаңадан қалыптасуда. Жеке финтех- компанияларда, стартаптарда және биржалық құрылымдарда осы бейіндегі кадрларға деген қызығушылықты байқаймыз және алдағы үш жылда жаңартылған интернетте сұранымның күшейе түседі деп ойлаймыз. Орталықсыздандырылмаған желіде жұмыспен қамту саласы классикалық еңбек нарығына қарағанда серпінді әрі жахандық сипатта. Мысалы, бос орынның 60% толық қашықтан жұмыс істеуді ұсынады, командалар бірнеше елдердің арасында жиі бөлінген. Кейбір жобаларда заңды тұлғалар да жоқ: бұл DAO (Decentralized Autonomous Organization). 2025 жылы ең қажетті позициялар – Smart Contract / Solidity Developer (салыққа дейінгі орташа жылдық жалақы жылына шамамен $150 мың), Full-Stack Web 3.0 Developer (около $140 тыс.), Blockchain Security / Auditor ($180 мыңдай).
Web 3.0 стандарттық есептеулер криптовалютамен жүргізіледі. Мамандар өздерінің гонорарын USDT, USDC, ETH, SOL немесе жобаның өзінің нативтік токенімен алады. Осы еңбекті төлеу әдісінің жағымды тұсы – банктік кідіріссіз және комиссиясыз жылдам аударымдары болып табылады. Алайда тәуекелдер де бар. Олардың iшiнде токендердiң құбылмалылығы, көптеген елдерде салықтық реттеудiң нашар жұмыс iстеуi, соның нәтижесiнде ақы төлеудiң кейбiр форматтары техникалық жағынан еңбек шарты ретiнде танылмайды.
2025 жылдың бірінші жартысында криптовалюталардың танымалдығы өсуінің негізгі факторы олардың институционалдық қабылдануы мен реттеушілік айқындылығы болды. Ең алдымен облигациялар мен жылжымайтын мүлік жаппай цифрландырылады. Борыштық қағаздарды стандартталған құрылымы, жоғары өтімділігі және BlackRock және J.P. Morgan блокчейн алаңдары сияқты инфрақұрылымы арқасында токенизациялау оңай. Жылжымайтын мүлікті токенизациялау қымбат активтерді қолжетімді үлестерге бөлшектеуге мүмкіндік береді, бұл инвесторлардың кең ауқымын тартады. RealT және Polymath сияқты платформалар жылжымайтын мүлікті белсенді түрде токенизациялауда.
Қысқа мерзімді перспективада биткоин мемлекеттік резервтердегі алтынды алмастырмай, толықтыра түседі. Егер ірі экономикалар оны белсенді түрде жинақтай бастаса, ұзақ мерзімді кезеңде оның рөлі күшеюі мүмкін.
Олардың құбылмалылығына байланысты тәуекелдерді азайту үшін қоржынның 5-10% -нан аспайтын криптовалюталарды инвестициялаңыз. Инвестиция алдында жобаларды зерттеңіз. Токеннің командасына, технологиясына және нақты қолданылуына назар аударыңыз. Криптовалюталарды «салқын» әмиянда ұстаңыз және биржаларда үлкен сомаларды сақтамаңыз. Крипто нарығы жоғары валюталы, сондықтан алыпсатарлыққа емес, ұзақ мерзімді инвестицияларға бағдарланыңыз. Егер сіз жаңа болсаңыз, криптовалюталармен таныс қаржы кеңесшісіне хабарласыңыз немесе CoinDesk немесе CoinMarketCap сияқты ресурстарды зерттеңіз.