XXI ғасырдың іздеушілері
Криптовалютаны кім қалай өндіреді
Бастапқыда майнинг компьютерлерді цифрлық монеталарды өндіруге өз қолдарымен бейімдеген жаңа технологиялар әуесқойларының шектеулі тобының қызығушылығы болды. Бүгінде бұл миллиардтаған доллар айналатын индустрия. Криптоактивтерді генерациялау процесі қалай жұмыс істейтінін және ол табысты қалай әкелетінін, сондай-ақ оны неге алтын өндірумен салыстыратынын анықтайық.
Майнинг шақырады
Криптовалюта майнингі – бұл жаңа монеталарды жасаудың және күрделі математикалық есептеулерді жүргізу арқылы транзакцияларды тексерудің цифрлық процесі.
Бүгінде криптовалюта өндіруді ұйымдастырудың үш негізгі түрі бар. Біріншісі – топтарға біріктіруді көздемейтін соло-майнинг. Бұл әдісті қуаты ондаған мегаватт деректерді өңдеу орталықтарына ие ірі компаниялар ғана қолданады. Олардың бірі – американдық Marathon Digital (MARA) – 2025 жылдың желтоқсанына қарай өзінің майнингтік мүмкіндіктерін секундына 75 квинтиллион хешке (EH/s) дейін жеткізуді жоспарлап отыр және Техастағы алаңды кеңейтуге жүздеген миллион доллар инвестициялайды.
Екінші үлгісі - майнинг-пулдар. Бұл ондаған, жүздеген, тіпті мыңдаған майнерлердің бірлестігі, олар блокты өндіру бойынша бірлесіп жұмыс істейді және сыйлықты үлесіне пропорционалды бөледі. 2025 жылғы жағдай бойынша бүкіл әлемдік хешрейттің 85% -дан астамы Foundry USA, Antpool, Binance Pool сияқты қоғамдастықтарда шоғырланған. Бұл жеке инвесторлар мен шағын компаниялар үшін барынша тұрақты және қолжетімді формат.
Үшінші үлгісі - бұлтты майнинг, онда пайдаланушы қызмет үшін белгіленген соманы төлей отырып, қашықтағы фермаларда есептеу қуатын жалға алады. Бұл жағдайда кірістілік төмен, бірақ қымбат тұратын жабдықтарды сатып алуда, орнатуда және қызмет көрсетуде проблемалар жоқ. Алайда, бұлтты майнингті таңдау кезінде ерекше сақтық керек: нарық көптеген алаяқтық схемалар мен қаржылық пирамидаларға толы, олар бұлтты сервистер ретінде жасырынған.
Пайдаға қосылу
2025 жылы майнингпен табысты түрде айналысу үшін не қажет?
Арзан электр энергиясына қол жеткізу. Киловатт-сағатына $0,05-тен жоғары баға бизнестің өзін-өзі ақтауына қауіп төндіреді. Бүгінде ең жақсы шарттарды Канада, скандинавиялық елдер және гидроэлектр станцияларына қолжетімділігі бар басқа да өңірлер, сондай-ақ Ресей мен Техас штаты ұсынады, олар қолжетімді энергия ресурстары есебінен салыстырмалы түрде арзан электр энергиясын өндіру мүмкіндігіне ие.
Климаттық жағдайлар. Жабдық үшін мінсіз орташа температура 20-25°C аспауы тиіс, әйтпесе салқындату шығындары күрт өседі.
Жабдыққа жұмсалған шығындардың өтелімділігі. Мысалы, танымал ASIC-майнер Antminer S21 шамамен $3,6 мың тұрады, ал оның тұтынатын қуаты секундына 200 трлн хеш (TH/s) өнімділігі кезінде 3 кВт құрайды. Тұрақты шағын ферма құру үшін 18-30 ай өтелімділік көкжиегімен кемінде $5-10 мың салу қажет.
Ұшу-көтерілу
Кен орнын алтын өндірумен салыстыру кездейсоқ емес. Қымбат металдың қорлары сияқты, биткоиндер мен басқа да көптеген криптовалюталардың саны қатаң шектелген. BTC-ның ең көп саны 21 млн бірлік ретінде анықталған, ал қазіргі уақытта бұл көлемнің 90% -дан астамы өндірілген. Желінің өзінде бағдарламаланған өндіру күрделілігінің ұлғаюы әрбір төрт жыл сайын монеталардағы майнерлердің кірісінің екі есе қысқаруына (халвинг) әкеледі. Осыған байланысты индустрияға қатысушылар табысты болу үшін өз жабдықтарын үнемі жетілдіруге мәжбүр.
Өндіру күрделілігінің ұлғаюы және криптовалюта құнының дүркін-дүркін құлдырауы жағдайында майнерлер жабдықтың едәуір бөлігінің жұмысын уақытша немесе тіпті түпкілікті тоқтатуға мәжбүр. Мұндай жағдайда желiнiң хешрейтi күрт төмендейдi, күрделiлiк бейiмделiп төмендейдi, ал процесте қалған қатысушылар сыйақы алу үшiн қуаттың жалпы деңгейi қалпына келтiрiлгенге дейiн уақытша артықшылықтарға ие болады.
Мәселен, 2018 жылғы желтоқсанда Bitcoin бағасы қарашадағы $6,5 мыңнан $3,2 мыңға дейін төмендеп, хешрейттің 30% -дан астамы өшірілді. Желі блоктардың өте баяу пайда болуын болдырмау үшін күрделілікті автоматты түрде рекордтық 16% -ға төмендетті. Тағы бір ірі іркіліс 2022 жылдың ортасында болды. Ол кезде биткоин $40 мыңнан $20 мыңға дейін арзандады, бұл қуаттың шамамен 25% өшірілуіне әкелді, ал өндіру күрделілігі 12% -ға төмендеп, күзде ғана өсімге оралды.
Блокчейн майнерлер саны күрт азайған жағдайда да жұмыс істей беретінін түсіну маңызды. Егер, мысалы, жабдықтардың 90% өшірілсе, жаңа блоктар баяу құрылады, бірақ желі жұмысын тоқтатпайды. Бұл хешрейттің күрт өзгеруі кезінде де оның жұмысын тұрақты етеді.
Майнинг экономикасы үнемі өзгеріп отырады. Мысалы, 2025 жылдың бірінші жартысында барлық биткоин-майнерлердің жалпы күнделікті табысы $45-50 млн шамасында ауытқыды, бірақ 2024 жылдың мамырында, халвинг алдында бұл көрсеткіш рекордтық $79,8 млн-ға жетті. Осы кезеңде биткоин желісінің жиынтық энергия тұтынуы жылына 162-ден 146 ТВт· сағатқа дейін төмендеді. Бұған неғұрлым заманауи ASIC-майнерлерге көшу және жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды ұлғайту есебінен қол жеткізілді.
2022 жылы жаһандық майнингтегі жасыл энергетиканың үлесі шамамен 40% -ды құрады, ал 2025 жылдың ортасында 52% -дан асты
Майнерлер, әсiресе iрi майнерлер, криптографиялық өндiрудi бұлтты рендеринг (қашықтағы серверлердi пайдалана отырып суреттер немесе анимациялар жасау), жасанды интеллект және машиналық оқыту сияқты басқа да есептеу мiндеттерiмен ұштастыра бастады. Бұл компанияларға криптовалюта нарығының құлдырауы кезеңінде түсімді тұрақтандыруға мүмкіндік береді. Мысалы, американдық Riot Platforms (RIOT) компаниясы өз қуаттарының бір бөлігін ірі бұлтты провайдерлерге және АИ жобаларына жалға беріп, жабдықтардың тұрақты жүктелуін және қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз етеді.
Кешегіден де күрделі
Энергия тұтыну және экология проблемасы бұл сала үшін күрделі болып отыр. Еуроодақта 2026 жылдан бастап MiCA регламенті күшіне енеді, ол криптовалюталық компаниялар мен майнерлерден өздерінің көміртегі ізін ашуды талап етеді. АҚШ-та кейбір штаттар майнинг үшін көміртегі салығын енгізуді қарастырады, бұл компанияларды жасыл технологияларды белсенді енгізуге мәжбүрлейді. Мысалы, Marathon Digital немесе бұрын айтылған Riot Platforms сияқты сектордың ірі қатысушылары Техаста жел электр станцияларын пайдаланады және мұнай кен орындарынан ілеспе газды пайдалану жобаларымен белсенді жұмыс істейді.
Бағамның ауытқуы мен желінің күрделілігінің өсуінен басқа, майнерлер көптеген күрделі сын-қатерлерге тап болады. Олардың бірі – жабдықтың техникалық сенімділігі: қызып кету, кернеудің секіруі және жинақтаушылардың ақауы қымбат ASIC-құрылғылардың істен шығуына әкелуі мүмкін. Кейде фермаларда өрт болады. Операциялық қауіптер проблемасы да бар, олардың ішінде жабдықтардың жаңа партияларын жеткізудің үзілуі, чиптердің жетіспеушілігі және персоналдың қателіктері бар. Құқықтық жағдайлар да тұрақсыз. Жергілікті тарифтерді өзгерту немесе заңнаманы қатайту бір сәтте бүкіл бизнесті тиімсіз ете алады. Және де ең күрделі мәселелердің бірі - жабдықтардың моральдық тозуы. Әрбір 12-18 ай сайын нарықта ASIC-тің неғұрлым тиімді модельдері пайда болады және паркті үнемі жаңартпаса, тіпті табысты ферма да қаржылық перспективасынан айырылады.
Ірі ойыншылар уақыты
Таяу жылдары майнинг нарығы белсенді түрде шоғырлануды жалғастырады. J.P. Morgan болжамы бойынша 2028 жылға қарай 10 ірі компания әлемдік хешрейттің 50% -дан астамын бақылайтын болады, бұл олардың ықпалы мен орнықтылығын айтарлықтай арттырады. Шоғырлану әсіресе халвингтен кейін күшейеді: тиімділігі төмен майнерлер нарықтан кетуге мәжбүр, ал табысты ойыншылар өз позицияларын күшейтеді.
Майнинг әлдеқашан тез ақша жасаудың тәсілі болудан қалды. Бұл терең білім мен стратегиялық тәсілді талап ететін капиталды қажетсінетін, күрделі және тәуекелді бизнес. Жаңадан келгендерге пулдан немесе бұлтты қуаттарды жалға беруден бастау керек, ал нарықтың неғұрлым тәжірибелі қатысушыларына тәуекелдерді мұқият саралап, ұзақ мерзімді ойынға дайындалуға кеңес береміз.