Crypto atamalar ro'yxati
⠀Ushbu maqolada WEB 3.0 olamiga oid atama(termin)larni o'zbek tilida tushuntirib o'taman (yangilari qo'shib boriladi).
Mundarija
A
Aktiv (asset) - sotilishi mumkin bo'lgan har qanday token, tanga yoki NFT-lar.
Address - aktivlar o'tkaziladigan hamyon yoki smart kontrakt manzili.
Airdrop - ma'lum shartlar asosida loyiha tomonidan tokenlarni tarqatish. Masalan, loyihada erta ishtirok etish, formalarni to'ldirish, bot orqali ro'yxatdan o'tish, NFT sotib olish/egalik qilish va boshqalar.
Allocation (allokatsiya)- sotuv ishtirokchisiga sotib olish uchun ajratilgan tokenlar soni yoki pul miqdori.
Altcoin - Bitcoindan boshqa har qanday token yoki tanga.
АМА (Ask Me Anything) - biror loyiha jamoasi bilan onlayn uchrashuv, bunda har kim savol berishi mumkin va unga javob olish ehtimoli katta.
Ambassador - kompaniyaning yuzi bo'lgan odam. Elchining asosiy vazifasi kompaniya haqida ma'lumotni ommaga etkazish, uning ijobiy tomonlari haqida gapirish va salbiy fikrlardan qochishdir. Bunday ish uchun kompaniya ko'pincha loyiha tokenlari yoki boshqa imtiyozlar bilan rag'batlantiradi (masalan, loyihaning token sotuvi davrida ustuvor ishtirok etish huquqi bilan).
API (Application Programming Interface) - turli xil dasturlar bir-biri bilan aloqa qiladigan va ma'lumot almashadigan usullar va qoidalar to'plami.
ATH (All Time High) - barcha savdo vaqtlari uchun aktivning eng yuqori narxi.
ATL (All-Time Low) - barcha savdo vaqtlari uchun aktivning eng past narxi.
B
Backer - investor, lekin bu termin ko'pincha oddiy investorlar haqida emas, balki uzoq vaqtlardan beri va katta miqdorda sarmoya kirituvchi fondlar yoki professional investorlar haqida qo'llaniladi.
Bitcoin - birinchi kriptovalyuta. U 2009 yilda Satoshi Nakamoto taxallusi ostida yashiringan odam (yoki bir guruh odamlar) tomonidan chiqarilgan.
Blockchain - tarqatilgan ro'yxatga olish texnologiyasi. Bunda har bir blok ichiga tranzaksiyalar yozilgan bo'ladi. Har bir keyingi blok avvalgisiga bog'langan. Ushbu ketma-ketlikni buzish yoki o'zgartirish mumkin emas (51% hujumni hisobga olmasa).
Buqalar (ayiqlarga qarama - qarshi) - bu aktiv narxining o'sishini kutadigan va kelajakda daromadni qayd etish maqsadida uni sotib oladigan yoki ushlab turadigan bozor ishtirokchilari. Buqa kripto o'z valyutasini sotganida, u pasayish uchun o'ynaydigan ayiqlar tomoniga o'tishi mumkin.
C
D
DEX - foydalanuvchilarning mablag'larini o'z hisobida saqlamaydigan markazlashtirilmagan birja. Barcha mablag'lar foydalanuvchilar bilan qoladi va birja faqat aktivlarni sotib olish va sotish uchun buyurtmalarni topshirishda vositachi sifatida ishlaydi.
Dump - aktiv kursining keskin pasayishi.
DAO (Decentralized Autonomous Organization) - jamiyatni boshqaradigan bir yoki bir nechta insonga ega bo'lmagan jamoa. DAO boshqaruvi token egalarining ovozi bilan amalga oshiriladi. Ishtirokchining tokenlari qancha ko'p bo'lsa, uning ovozi shunchalik katta bo'ladi. Ammo amalda ushbu DAO ishlab chiquvchilari eng ko'p tokenlarga ega bo'lishini kuzatish mumkin.
dApp (markazlashtirilmagan dastur) - smart-kontraktlarga asoslangan, blokcheynda ishlovchi dastur.
Developer - ishlab chiquvchi, yaratuvchi (programmist).
Degen (qisq. "degenerate", jargon) - shoshqaloq ahmoqona ishlarni qiladigan va ketma-ket barcha loyihalarga sarmoya kiritadigan, ko'pincha pul yo'qotadigan investor.
Depo (jargon) - depozit, ya'ni umumiy mablag'laringiz summasi.
DeFi (Decentralized Finance) - bu na davlat, na markaziy rahbariyat tomonidan nazorat qilinmaydigan moliyaviy xizmatlar sohasidagi markazlashtirilmagan dastur.
E
F
Fork - mavjud bo'lgan blokchaindan yangi muqobil blokchainni yaratish. Softforkni amalga oshirishda yangilanish avvalgi blok zanjiriga kiritiladi. Hardforkda asl blok zanjiri ikkita mustaqil zanjirga bo'linadi. Natijada yangi kriptovalyuta paydo bo'ladi. Masalan, Bitcoinning hardforki natijasida Bitcoin Cash tokeni paydo bo'ldi. Keyinchalik u ham yana ikkita yangi forkka bo'lindi: Bitcoin Cash va Bitcoin SV.
G
H
Halving - bu kriptovalyutani qazib olish uchun beriladigan mukofotni kamaytiradigan mexanizm. Masalan, Bitcoin tarmog'ida halving tahminan har to'rt yilda bir marta sodir bo'ladi. Oxirgi marta 2020 yil may oyida sodir bo'ldi, shundan so'ng bitta blokni topish uchun mukofot 12,5 dan 6,25 BTC gacha pasaydi.
Hashrate - tarmoqqa ulangan barcha mining qurilmalarining hisoblash kuchi. Sekundiga xeshlarda o'lchanadi. Qurilmalar ma'lum bir kriptovalyuta tarmog'iga qanchalik ko'p ulangan bo'lsa, hashrate shunchalik yuqori bo'ladi.
I
J
K
Kriptovalyuta - bu raqamli aktiv bo'lib, shu bilan birga yozuvlarni shifrlash uchun kriptografik funksiyadan foydalanadigan to'lov tizimi. Kriptovalyutalar blokcheynga asoslangan. Kripto valyuta davlat tomonidan chiqarilgan fiat pullarga muqobil hisoblanadi.
Kalitlar - bu kripto valyuta hamyoniga kirish uchun zarur bo'lgan belgilar to'plami. Kalitlarning ikki turi mavjud: ommaviy va shaxsiy (Batafsil o'qish).
L
Listing - ro'yxatga olish, joylashtirish. Odatda aktivning biror DEX yoki CEX birjasida savdoga chiqishi shunday ataladi.
M
Mining, mayning (ingliz tilidan - qazib olish) - POW (ish isboti) konsensusiga asoslangan blokchainlarda kriptovalyutalarni qazib olish. Protsessor yoki grafik kartaning hisoblash qobiliyatiga asoslangan dasturiy ta'minot ma'lumotlarni blokga yozish uchun shifrlash uchun zarur bo'lgan yuqori murakkablikdagi matematik hisob-kitoblarni amalga oshiradi. Muvaffaqiyatli bajarilgandan so'ng, miner (konchi) shu blokcheyn tokenida mukofot oladi.
Miner (mayner) - bir nechta ma'noga ega:
- Mining bilan shug'ullanadigan kishi.
- Mining (kriptovalyuta qazib olish) uchun zarur bo'lgan uskunalar.
Mining pool - minerlar birlashmasi, jamoasi. Blokni topish uchun ko'plab mining qurilmalari birlashtiriladi, mukofot jarayonning barcha ishtirokchilari o'rtasida qo'shgan hissasiga ko'ra taqsimlanadi.
Mining ferma - kriptovalyuta qazib olish uchun birlashtirilgan bir nechta mining qurilmalar. Mining poollaridan farqli o'laroq, ferma odatda bir kishiga tegishli bo'ladi.
Mint - bu blokcheynda saqlanadigan raqamli aktivni olish jarayoni. Jarayon nftni rasmiy ravishda hamyonlar o'rtasida sotib olish, sotish va o'tkazish mumkin bo'lgan tovarga aylantirishga yordam beradi. Oddiy so'zlar bilan aytganda, mint - bu blokcheynda NFTning yaratilishi.
N
Non-custodial wallet - foydalanuvchiga shaxsiy kalitlarini o'zi nazorat qilish imkonini beruvchi hamyon. (Batafsil o'qish)
O
P
Pending - bu blokcheynga kelib tushgan, ammo hali blokga kirmagan va maynerlar tomonidan qayta ishlashni kutayotgan bitim.
Q
R
S
Satoshi - eng kichik bitkoin birligi. Masalan, dollar uchun sentga o'xshash. 1 BTC = 100,000,000 Satoshi.
SAFT (Simple Agreement for Future Tokens) - kelajakda investorlarga o'z tokenlarini olish huquqini beradigan elektron hujjat. Yopiq sotuvlardan keyin beriladi.
Stablecoin - narxi aniq belgilangan token. Ko'pincha bunday tangalarning kotirovkalari $1 ga bog'liq. Lekin boshqa variantlar ham mavjud. Masalan, Tether bitta Troya unsiyasi oltinga teng bo'lgan XAUT stablecoin-ni chiqargan.
Smart contract - bu manba kodi blockchainda qayd etilgan ma'lum bir algoritmli dastur. Ushbu dastur foydalanuvchilarning bir-biri bilan o'zaro munosabatlari uchun barcha shartlarni o'z ichiga oladi. Smart contract murakkab operatsiyalarni amalga oshirish uchun ishlatiladi, masalan, tokenlarni chiqarish yoki markazlashtirilmagan ilovalar (dApp) orqali aktivlarni almashtirish. Smart contract-ning asosiy xususiyati tarmoqning har qanday ishtirokchisi tomonidan uning ishlash shartlarini matematik tekshirish qobiliyatidir.
Solidity - bu Ethereum tarmog'ida smart contractlar yozish uchun maxsus ishlab chiqilgan dasturlash tili.
T
Token - bu ma'lum bir loyihaga tegishli bo'lgan va kripto valyuta asosida chiqarilgan raqamli aktiv. Masalan, ethereum blockchain platformasi asosida siz ERC-20 standartidagi tokenlarni yaratishingiz mumkin.
Tranzaksiya - blockchaindagi operatsiya, masalan, hamyonlar orasidagi tokenlarni o'zaro o'tkazish yoki aqlli shartnomadan foydalanish.
U
V
W
Wallet - kriptovalyutani saqlash uchun hamyon. Bu foydalanuvchilarga raqamli aktivlarga kirish, ularni boshqa manzillarga o'tkazish, to'lov va boshqa maqsadlarda foydalanish imkonini beradi (Batafsil o'qish).
X
Y
Z
SH
Shitcoin - bu ma'lum bir qiymatga, aniq foydalanish holatiga yoki barqaror talabga ega bo'lmagan altcoin-dir.