DIALEKTIK BEHAVIORAL TERAPIYA (DBT)

DBT - bu 1980-yillarda Marsha Linehan tomonidan ishlab chiqilgan psixoterapiya usuli bo'lib, asosan chegaradagi shaxsiyat buzilishi (BPD) va boshqa og'ir emotsional tartibsizliklarni davolashda qo'llaniladi. DBT ning asosiy maqsadi emotsional buzilishni boshqarish, munosabatlarni yaxshilash va sog'lom hayot tarzini rivojlantirishdir.

DBT ning asosiy tamoyillari

1. Dialektika:

• Qarama-qarshiliklarni muvozanatlash: Dialektika nazariyasiga koʻra, qarama-qarshi fikrlar va his-tuygʻularni bir vaqtda qabul qilish mumkin. Bu mijozlarga oʻzlarining qarama-qarshi his-tuygʻularini tushunishga va qabul qilishga yordam beradi.
• Oʻzgarish va qabul qilish: DBT ning muhim tamoyillaridan biri mijozlarni oʻzlarini qabul qilishga va ayni paytda oʻzgarish qilishga ragʻbatlantirishdir.

2. Mindfulness:

• Ayni paytda hozir boʻlish: Mindfulness texnikalari mijozlarga oʻzlarining his-tuygʻularini va fikrlarini hozirgi paytda anglashga yordam beradi.
• Diqqatni jamlash: Diqqatni hozirgi paytda jamlash va tashqi bezovtaliklardan uzoqlashish.

3. Emotsional barqarorlik:

• Emotsiyalarni boshqarish: Salbiy emotsiyalarni boshqarish va ijobiy emotsiyalarni koʻpaytirish.
• Stressni kamaytirish: Zoʻriqish va stressni boshqarish texnikalari.

4. Interpersonal effektivlik:

• Samarali muloqot: Mijozlarga samarali muloqot qilish va sogʻlom munosabatlarni rivojlantirishni oʻrgatish.
• Munozarali vaziyatlarda samaradorlik: Konfliktlarni hal qilish va nizolarni boshqarish usullari.

DBT texnikalari va mashqlari

1. Mindfulness mashqlari:

• Nafas olish mashqlari: Nafas olishni kuzatish va diqqatni jamlash mashqlari.
• Diqqatni jamlash mashqlari: Hozirgi paytda boʻlishni oʻrgatadigan mashqlar, masalan, atrofdagi narsalarni kuzatish.

2. Emotsional barqarorlik mashqlari:

• Emotsiyalarni aniqlash: Oʻz his-tuygʻularini aniqlash va tasniflash mashqlari.
• Emotsional qayta tuzish: Salbiy his-tuygʻularni boshqarish va ijobiy his-tuygʻularni rivojlantirish mashqlari.

3. Interpersonal effektivlik mashqlari:

• Samarali muloqot: Toʻgʻri muloqot qilish va tushunarli soʻzlash mashqlari.
• Konfliktlarni hal qilish: Nizolarni bartaraf etish va muloqotni yaxshilash texnikalari.

4. Stressni boshqarish mashqlari:

• Tinchlanish texnikalari: Nafas olish va meditatsiya orqali stressni kamaytirish.
• Fizik mashqlar: Stressni kamaytirish uchun jismoniy mashqlar.

DBT ni amaliyotga tatbiq etish: Case study

Misol: Chegaradagi shaxsiyat buzilishi (BPD) bilan bogʻliq holat

Mijoz: 25 yoshli ayol, Aziza, chegaradagi shaxsiyat buzilishi (BPD) tashxisi bilan terapiyaga murojaat qildi. U tez-tez emotsional oʻzgarishlarni boshdan kechirar, oʻziga zarar yetkazish tendensiyalari va barqaror munosabatlarni saqlay olmaslikdan aziyat chekardi.

DBT Jarayoni:

1. Baholash:

• Dastlabki baholash: Azizaning umumiy psixik holatini baholash va DBT ning mosligini aniqlash.

2. Mindfulness:

• Mindfulness mashqlari: Aziza mindfulness mashqlarini oʻrgandi, jumladan, nafas olishni kuzatish va hozirgi paytda diqqatni jamlash. Bu uning emotsiyalarini boshqarishda yordam berdi.

3. Emotsional barqarorlik:

• Emotsiyalarni boshqarish: Aziza o'z his-tuyg'ularini aniqlash va tasniflashni o'rgandi. U salbiy emotsiyalarni boshqarish uchun qayta tuzish texnikalarini qoʻlladi.

4. Interpersonal effektivlik:

• Muloqottexnikalari: Aziza samarali muloqot qilishni va nizolarni hal qilish usullarini o'rgandi. Bu uning munosabatlarini yaxshilashga yordam berdi.

5. Stressni Boshqarish:

• Tinchlanish texnikalari: Aziza stress paytida nafas olish va meditatsiya mashqlarini qoʻlladi. Bu uning zoʻriqishini kamaytirishga yordam berdi.

Natijalar:

• Emotsional barqarorlik: Aziza oʻz emotsiyalarini boshqarishda ancha muvaffaqiyatga erishdi.
• Oʻziga zarar yetkazish tendensiyalari: Oʻziga zarar yetkazish holatlari sezilarli darajada kamaydi.
• Munosabatlar: Azizaning munosabatlari barqarorlashdi va u samarali muloqot qilishni oʻrgandi.

Yuqoridagilar yangi kitobning, bir mavzusidan, bir parcha

®️ Psixologiya

Bizni ushbu kanal @Psixodiagnostika orqali kuzatib boring...