Rashod Nuri GUNTEKIN. Ishq maktublari (hikoya)
Kirill alifbosida o'qish uchun pastroqqa tushing
Rasim bir oqshom chog‘i maktabdan uyga qaytganida dars stoli uzra turgan xatjildga ko‘zi tushdi. Uning ichidagi gulqog‘ozga shunday satrlar yozilgandi: “Rasim bey, men xushsuvrat yosh qizaloqman va sizni juda yaxshi ko‘raman. Yashirmayman, go‘zalligim aqlni shoshiradi, qanchadan qancha yigitlarni chiroyim bilan maftun etganim ham rost. Ayni paytda dunyodagi birdan-bir istagim sizning umr yo‘ldoshingiz va seviklingiz bo‘lmoq. Faqat, yoshlarimiz kichik-da, birga bo‘lishimiz uchun hali biroz erta. Hozircha sizga kimligimni ochiqlamayman, maktublaringizni esa (...) maniziliga jo‘natishingiz mumkin. To‘g‘risi, otam juda jahldor odam, ko‘chaga chiqishga izn bermaydi. Balki biror kun ko‘risha olarmiz, tag‘in bilmadim... O‘zimni hozirdanoq suyukligingiz va ayolingiz kabi ko‘ryapman. Uyda yolg‘izlikdan juda bezib ketdim, bilingki, maktublaringiz men uchun tasalli bo‘ladi”.
Maktubni o‘qib tugatar ekan o‘n olti yoshga endi qadam qo‘ygan Rasimning qalbiga bir otash tushdi, maktub sohibasini telbalarcha seva boshladi. O‘sha kun kinoteatrga borishi kerak edi, hatto undan ham voz kechdi. Ertadan xonasiga borib suyuklisiga uzundan-uzun xat yozdi. Uni pochta qutisiga tashlaganidan so‘ng o‘zini go‘yo o‘n yoshga ulg‘aygandek his qildi.
Qizning ismi Badia edi. U Rasimning maktublariga darrov javob yo‘llar, mabodo oshiq yigit maktub jo‘natishni kechiktirguday bo‘lsa qiz g‘azablanar va shunday yozardi: “Sizni juda yaxshi ko‘raman, bilasizmi shuni, a? Axir nega darhol javob yozmayapsiz? Kamiga xatlaringiz juda qisqa, biroz ko‘proq yozing, azizim. Tag‘in bir iltimos, maktublaringizni biroz o‘qishli, og‘zi-burnini joy-joyiga qo‘yib yozsangiz yanada soz bo‘lardi...”
Yosh oshiq har kun ertadan xonasiga qamalab, sevgilisiga yoqish umidida qog‘oz qoralar, kitob kabi uzun maktublar yozardi. Ha, Badia juda ajoyib qiz edi, ba’zida ajoyib savollar bilan unga yuzlanardi: “Xo‘sh, to‘yimizdan keyin asal oyi uchun Italiyaga boramizmi yoki Shvesiyaga? Bu ikki mamlakat haqida o‘zi fikringiz qanday? Xalqi qanday yashaydi, nima ish qiladi? U yerga qanday borishimiz mumkin?” yoki “Oxirgi kunlarda qaysi shoirlarni o‘qidingiz? O‘zi umuman, qanday she’rlarni yaxshi ko‘rasiz? Istardimki, menga ham bildiring, men ham ulardan bahramand bo‘lmoqchiman...”
Rasim bo‘lajak rafiqasi oldida uyalib qolmaslik ilinjida geografiya va adabiyotga doir kitoblarni varaqlar, u aytganidek savodli bo‘lish uchun uzunkun harakat qilardi.
Badia so‘nggi yuborgan bir maktubida unga shunday nolidi: “Siz bilan ko‘rishishni istagandim. O‘tgan kun maktab ko‘chasi boshida kelishingizni kutdim. Axir menday ko‘rkam qizning sevgilisisiz, biroq ba’zida buni unutib qo‘yasiz, ochig‘i, o‘shanda juda aftoda kiyingandingiz. Ust-boshingiz, poyabzalingiz loy edi, o‘yinqaroq yosh bolalarga o‘xshardingiz xuddi. Buni ko‘rgach yoningizga borgim kelmadi...”
Rasim bu so‘zlarni o‘qirkan uyatdan ikki yanog‘i lov-lov yondi, o‘zini o‘zi koyidi. O‘sha kundan so‘ng o‘ziga yaxshi qarab, ayricha e’tibor bilan kiyina boshladi.
Badia bir safar uning maktabdan chiqib, uyga kelmayotgani, kechgacha ko‘chada sang‘ishidan shikoyat qildi. Yigitcha “Ajabo, buni qayerdan bildi ekan, a? Yo qizlar orqasidan meni kuzatayotganmikan”, deb o‘yladi.
Rasim qayta-qayta shunday yozardi: “Dunyoda sendan boshqa qizga ko‘ngil bermayman!”
Bir kuni oqshom mahali Rasimning onasi Nadima xonim eri Ahmet beyni g‘amgin alfozda qarshi oldi.
– Oh, azizim, nima bo‘ldi deb so‘ramay qo‘yaqoling, – dedi yuzini tirishtirib. – O‘g‘limizga Badia ismli bir qiz oshiqi-beqaror bo‘lib qolibdi. Bugun Rasimning xonasini tartibga keltirayotgandim, maktublarini topib oldim. Qaramaysizmi, o‘g‘limizni boy beryapmiz, bir chora topsangizchi axir!
Ahmet bey ayoli so‘zlariga munosabat bildirmadi, aksincha kulib, g‘o‘ldiragan ovozda:
– Havotirlanma, azizam, – dedi. – O‘g‘limizga ishq maktublarini kamina yozyapti. Bilasan, so‘nggi paytlar rosa gapga kirmaydigan bo‘lib borayotgandi. Savodini-ku aytmay turatur. Nihoyat shu yo‘lni o‘ylab topdim. Ishonaver, Rasim bu xatlar soyasida bu yil maktabni a’loga bitkazadi, keyingi sinfga ham o‘tib oladi. Ochig‘i, o‘zimam to‘g‘ri yozishni shunday o‘rganganman.
Turk tilidan Rahmat Bobojon tarjimasi
Рашод Нури ГУНТЕКИН. Ишқ мактублари (ҳикоя)
Расим бир оқшом чоғи мактабдан уйга қайтганида дарс столи узра турган хатжилдга кўзи тушди. Унинг ичидаги гулқоғозга шундай сатрлар ёзилганди: “Расим бей, мен хушсуврат ёш қизалоқман ва сизни жуда яхши кўраман. Яширмайман, гўзаллигим ақлни шоширади, қанчадан қанча йигитларни чиройим билан мафтун этганим ҳам рост. Айни пайтда дунёдаги бирдан-бир истагим сизнинг умр йўлдошингиз ва севиклингиз бўлмоқ. Фақат, ёшларимиз кичик-да, бирга бўлишимиз учун ҳали бироз эрта. Ҳозирча сизга кимлигимни очиқламайман, мактубларингизни эса (...) манизилига жўнатишингиз мумкин. Тўғриси, отам жуда жаҳлдор одам, кўчага чиқишга изн бермайди. Балки бирор кун кўриша олармиз, тағин билмадим... Ўзимни ҳозирданоқ суюклигингиз ва аёлингиз каби кўряпман. Уйда ёлғизликдан жуда безиб кетдим, билингки, мактубларингиз мен учун тасалли бўлади”.
Мактубни ўқиб тугатар экан ўн олти ёшга энди қадам қўйган Расимнинг қалбига бир оташ тушди, мактуб соҳибасини телбаларча сева бошлади. Ўша кун кинотеатрга бориши керак эди, ҳатто ундан ҳам воз кечди. Эртадан хонасига бориб суюклисига узундан-узун хат ёзди. Уни почта қутисига ташлаганидан сўнг ўзини гўё ўн ёшга улғайгандек ҳис қилди.
Қизнинг исми Бадиа эди. У Расимнинг мактубларига дарров жавоб йўллар, мабодо ошиқ йигит мактуб жўнатишни кечиктиргудай бўлса қиз ғазабланар ва шундай ёзарди: “Сизни жуда яхши кўраман, биласизми шуни, а? Ахир нега дарҳол жавоб ёзмаяпсиз? Камига хатларингиз жуда қисқа, бироз кўпроқ ёзинг, азизим. Тағин бир илтимос, мактубларингизни бироз ўқишли, оғзи-бурнини жой-жойига қўйиб ёзсангиз янада соз бўларди...”
Ёш ошиқ ҳар кун эртадан хонасига қамалаб, севгилисига ёқиш умидида қоғоз қоралар, китоб каби узун мактублар ёзарди. Ҳа, Бадиа жуда ажойиб қиз эди, баъзида ажойиб саволлар билан унга юзланарди: “Хўш, тўйимиздан кейин асал ойи учун Италияга борамизми ёки Швецияга? Бу икки мамлакат ҳақида ўзи фикрингиз қандай? Халқи қандай яшайди, нима иш қилади? У ерга қандай боришимиз мумкин?” ёки “Охирги кунларда қайси шоирларни ўқидингиз? Ўзи умуман, қандай шеърларни яхши кўрасиз? Истардимки, менга ҳам билдиринг, мен ҳам улардан баҳраманд бўлмоқчиман...”
Расим бўлажак рафиқаси олдида уялиб қолмаслик илинжида география ва адабиётга доир китобларни варақлар, у айтганидек саводли бўлиш учун узункун ҳаракат қиларди.
Бадиа сўнгги юборган бир мактубида унга шундай нолиди: “Сиз билан кўришишни истагандим. Ўтган кун мактаб кўчаси бошида келишингизни кутдим. Ахир мендай кўркам қизнинг севгилисисиз, бироқ баъзида буни унутиб қўясиз, очиғи, ўшанда жуда афтода кийингандингиз. Уст-бошингиз, поябзалингиз лой эди, ўйинқароқ ёш болаларга ўхшардингиз худди. Буни кўргач ёнингизга боргим келмади...”
Расим бу сўзларни ўқиркан уятдан икки яноғи лов-лов ёнди, ўзини ўзи койиди. Ўша кундан сўнг ўзига яхши қараб, айрича эътибор билан кийина бошлади.
Бадиа бир сафар унинг мактабдан чиқиб, уйга келмаётгани, кечгача кўчада санғишидан шикоят қилди. Йигитча “Ажабо, буни қаердан билди экан, а? Ё қизлар орқасидан мени кузатаётганмикан”, деб ўйлади.
Расим қайта-қайта шундай ёзарди: “Дунёда сендан бошқа қизга кўнгил бермайман!”
Бир куни оқшом маҳали Расимнинг онаси Надима хоним эри Аҳмет бейни ғамгин алфозда қарши олди.
– Оҳ, азизим, нима бўлди деб сўрамай қўяқолинг, – деди юзини тириштириб. – Ўғлимизга Бадиа исмли бир қиз ошиқи-беқарор бўлиб қолибди. Бугун Расимнинг хонасини тартибга келтираётгандим, мактубларини топиб олдим. Қарамайсизми, ўғлимизни бой беряпмиз, бир чора топсангизчи ахир!
Аҳмет бей аёли сўзларига муносабат билдирмади, аксинча кулиб, ғўлдираган овозда:
– Ҳавотирланма, азизам, – деди. – Ўғлимизга ишқ мактубларини камина ёзяпти. Биласан, сўнгги пайтлар роса гапга кирмайдиган бўлиб бораётганди. Саводини-ку айтмай туратур. Ниҳоят шу йўлни ўйлаб топдим. Ишонавер, Расим бу хатлар соясида бу йил мактабни аълога битказади, кейинги синфга ҳам ўтиб олади. Очиғи, ўзимам тўғри ёзишни шундай ўрганганман.