Biznes va texnologiya
November 5, 2021

ЮҚОРИ ДАРОМАДЛИ БИЗНЕСНИ ШАКЛЛАНТИРИШГАЧА – 3 ҚАДАМ

Ўйлашимча, ҳар қандай бизнеснинг эгаси ўз-ўзига “Юқори даромад келтирадиган бизнесни қандай шакллантириш мумкин?”, деган саволни беради, ва ушбу саволнинг жавобини навбатдаги “сеҳрли таёқча”дан қидиради. Кўпчилик маслаҳатчилар сизга қуйидаги каби тор доирадаги масалалар бўйича ўз маслаҳатларини берган бўлишлари тайин:
- “сайт орқали сотиш ҳажмини қандай кўпайтириш мумкин”;
- “ОАВ орқали рекламанинг самарасини ошириш йўллари”;
- “бепул front-end маҳсулотлари воситасида кўпроқ харидорларни жалб қилиш усуллари” ва ҳоказолар.

Ушбу мақолада шундай асосий тамойиллар ҳақида гап борадики, улар муваффақиятли ва юқори даромадли бизнесни шакллантириш имконини беради. Ушбу тамойил- лар ҳақида кам гапирилса-да, улар ўта муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади. Қуйида кўриб чиқиладиган тактика ва стратегиялар ҳозирда кўпчилик тадбиркорлар қабул қилган ва амал қиладиганларидан анча фарқ қилади. Улар сизга тиқиштирилаётган навбатдаги “сеҳрли таёқча” эмас, балки амалий технологиялар ва аниқ ҳаракат босқичларидир. Ушбу технологияларни бизнесда қўллаш ва жорий қилиб бориш жараёнида сиз бошқа ўзингиз каби тадбиркорлардан бирмунча юқори натижага эришасиз. Ушбу босқичлар сизнинг бизнесингизда жуда асқотадиган маркетинг ва савдо борасида муваффақиятларга эришиш сирларини очиб беришга қаратилган. Шунингдек, улар сизга ўз сегментингиздаги истиқболларни тўғри тахмин қилиш ва ундан бизнесингиз орқали келадиган даромад ва маблағ ҳажмини орттиришга доир аниқ ҳаракатларни кўра олиш имконини беради.

Кўп вақт мобайнида мен кўплаб жуда қобилиятли тадбиркорлар ўз бизнесини ривожлантириш йўлида: янги мижозлар излаш, мавжудларига кўпроқ маҳсулот сотиш, янги бозор сегментларига кириб бориш ва ҳоказолар борасида қийналиб юрганларининг гувоҳи бўлиб келмоқдаман. Қуйида биз сизнинг бизнесни юртиш ва савдо жараёнига нисбатан қарашларингизни ўзгартиришга қодир бўлган бир қатор асосий ҳолатларни ёритиб беришга ҳаракат қиламиз. Ушбу техникадан тўғри фойдаланган тадбиркорга харидорлари сезиларли даражада кўп маблағни қолдиришига эришиши мумкин. Шу билан бирга кундан-кунга ҳақиқий мижозга айланаётган потенциал мижозларнинг ҳам сони ортиб бораётганлиги сезилмай қолмайди. Шунингдек, янги истиқболдаги мижозлар ҳам сезиларли даражада кўпайиб, бир келганларининг такроран келишларини ҳам сезиш мумкин бўлади.

Биз ишимизни сизнинг маркетинг стратегиянгизни кўриб чиқишдан бошлаймиз. Энг муҳим стратегик ҳолат сифатида шуни айтиш керакки, сиз бир томондан ўзингиз яхши кўрадиган ишни қилиш асносида ўзингиз ёқтирадиган, ушбу ишни бажариш сизга маънавий озуқа берадиган маҳсулот ёки хизматларни вужудга келтиришингиз ва сотишингиз лозим. Иккинчи томондан эса, ушбу маҳсулотга нисбатан “бозор оч” бўлиши ва бозор иштирокчилари унга эҳтиёж сезиб, уни сотиб олишлари лозим! Айни ушбу икки таркибий ҳолат жуда муҳим саналади! Бироқ, ҳали бозор томонидан кашф этилиб, истеъмолда бўлмаган нотаниш маҳсулотни яратишга ҳаракат қилманг! Бу билан сиз ўзингизни ишнинг деярли бошиданоқ инқирозга йўлиқтирасиз.

Тўғри, назарий жиҳатдан сиз бор-йўғи ўзига хос “оғиздан оғизда кўчувчи радио”га ўхшаш воситадан фойдаланган ҳолда “ўзини ўзи” сота бошлайдиган механизмни ўйлаб топишингиз мумкин. Бироқ, амалиётда ушбу механизмнинг иш бериши ва бозорга чиқадиган янги маҳсулотнинг чинакамига рўёбга чиқарилиши ва маҳсулотнинг бозорда ўз ўрнига эга бўлиши учун миллионлаб долларга тенг маблағ керак бўлади. Башарти, сизда бунча пул бўлса, қўрқмасдан ушбу маркетинг стратегиясини танлашингиз мумкин. Аммо, айтиб ўтиш керакки, биз ҳозир кичик ва ўрта бизнес ҳақида гапирмоқдамиз ва деярли ишонч билан айта оламизки, бундай турдаги тадбиркорларда юқоридаги айтилган маблағлар йўқ. Шунинг учун, бошланишида инсонлар ва компаниялар аллақачон сотиб олаётган маҳсулотни сотиш жуда муҳим!

Биз ҳозирда гаплашадиган иккинчи масала – бу истиқболдаги мижозлар билан ўзаро алоқаларнинг шакллантирилишига эътиборни қаратишдир. Биз мижозларимиз босиб ўтадиган 4 та босқични, шунингдек, мижозлар билан ушбу босқичларнинг ҳар бирида қандай ишлаш лозимлигини кўрсатиб берувчи таянч тамойилларни кўриб чиқамиз.

Охирида эса, савдо гирдоби ва маҳсулотлар занжири кабилар билан боғлиқ масалаларни кўриб чиқамиз. Айнан ушбу бўғинларнинг ривожлантирилиши бизнесда катта ҳажмдаги маблағларнинг тақдирини белгилаб беради.

Фурсатдан фойдаланиб, битта таклиф: маълумки, ҳар бир иш режадан бошланади, келинг, биз ҳам ишни шундан бошлаймиз...

1-кадам. Ўз бизнесингизда сотувлар тизимини ривожлантиришга доир аник режани ишлаб чикинг.

Бу масала муваффақиятли бизнесни шакллантиришдаги энг муҳим қадам саналади. Ҳаётимизда икита йўл бор – ёки биз ҳаётимизни режалаштирамиз, ёхуд ҳаёт “бизни режалаштиради”. Айни шу ҳодисани ҳам мазмунан бизнесга қўллаш мумкин – ўз бизнесида ҳаракатлар аниқ режасини тузиб чиққан ва уни муваффақиятли амалга оширган тадбиркорларнинг ишлари гуллаб-яшнайди, яхши автомашиналарда юрадилар, бошқа давлатларда саёҳат билан юрадилар ва ўзларининг эртанги кунларига ишонч билан қарайдилар.

Умуман олиб айтганда, ушбу қадам бизнесда инқироз билан муваффақиятнинг чегарасида туради. Ҳаммамиз тушунамизки, бундай иш билан шуғулланиб кўрмаган, ҳатто режалаштириш ҳақида тушунчага эга бўлмаган тадбиркор учун ушбу қадамни амалга ошириш амалий жиҳатдан деярли имкони йўқ. Шунинг учун, мен сизнинг бизнесингизни ривожлантиришда ёрдам берадиган ва ҳамма тушунмовчиликларга ойдинлик киритадиган савдонинг асосий формуласини тушунтириб бермоқчиман. Агарда, сиз ушбу формулани тушуниб етиб, ўз бизнесингизда қўллай олсангиз, жуда тезлик билан бу орқали савдони ривожланишига эришишингиз тайин.

Кўпчилик компаниялар учун маҳсулотни сотиш ҳажмини кўпайтириш муайян даражада сирли ва тушунарсиз бўлиб кўринади. Яъни, дастлаб қараганда, шуниси тушунарлики, оммавий ахборот воситаларида рекламани жойлаштириш, “сотувчи” ходимларни мижозлар билан тўғри муомалага, сифатли хизмат кўрсатишга ўқитиш ва шу каби бошқа бир қатор ҳаракатларни амалга оширса сотиш ҳажми кўпайиши мумкиндек кўринади. Бироқ, кўпчилик компаниялар бошлиқлари ушбу жараён ва ишларни фақатгина ички ҳис-туйғу даражасида амалга оширадилар, холос. Шу билан бирга, жуда кам бизнесменлар билишадики, ҳақиқатда сотиш тизими – бу математика ва статистиканинг аралашмасидир. Бунда барча ҳолатлар “ўртача” олинган муайян формула ва натижалар билан тавсифланади. Хусусан, истиқболдагимижозларга амалга оширилган 100 та қўнғироқдан ўртача 3-4 таси омадли чиқади, ўртача 30 та одамга 500 тадан реклама эълони билан мурожаат қилинади, маҳсулотни сотиб олган 10 та мижозга такроран компаниянинг бошқа маҳсулотини сотиб олиш таклиф қилинса, бор-йўғи 3 тасигина бошқа бирор нарса сотиб олади, ва ҳоказо. Бироқ, сотувлар фаолиятида энг муҳим саналган битта асосий формула мавжудки, ундан фойдаланилса,барча ҳолатлардарҳол ўз жойига тушади. Ушбу формула бизнесда қайси жараёнлар устида биринчи навбатда ишлаш лозимлигини аниқлаб беради. Ушбу “олтин савдо формуласини” яхшироқ тушуниб етиш учун уни қуйидаги каби кетма-кетликда келтирамиз:

Сотишлар хажми = Мижозлар микдори * Ўртача чек
Ўз навбатида: Мижозлар миқдори =Leads * Cv
бунда, Leads – потенциал (мурожаат қилган) мижозлар миқдори;
Cv – конверсия (мурожаат қилган мижозларнинг нечтаси реал мижозга айланган) коэффициенти;

Ўртача чек= $ * # бунда, $ – ўртача харид;
# – транзакциялар (мижознинг муайян муддат: кун, ҳафта, ой, йил мобайнида амалга оширган хариди) миқдори.

Натижа:

Сотишлар ҳажми = Leads * Cv * $ * #

Шундан сўнг маҳсулотлар сотилиши жараёни бор-йўғи ушбу кўрсаткичларнинг ҳар бирини кўтаришга қаратилган амалларни бажаришга оид иш бўлиб қолади. Табиийки, уларнинг ҳар бирини устида алоҳида-алоҳида ишлаш лозим бўлади. Бироқ шуни тушуниш керакки, масалан, асосан реклама орқали амалга ошириб келинаётган Leads (истиқболдаги мижозлар миқдори) кўрсаткичининг кўпайиши бу борада йўлларнинг энг қимматга тушадиганларидандир. Зеро, рақамлар алдамайди. Статистикага кўра, жорий мижозга бирор нарсани сотиш янги мижозни жалб қилишга қараганда 7 маротаба арзонроқ тушар экан. Шунингдек, айтайлик, конверсия коэффициентини 3фоиздан 4фоизга кўтариш эса натижада умумий маҳсулот реализацияси ҳажмини 30фоиздан ошиқроқ миқдорга кўтарилишига олиб келади.

Мисол тариқасида, ушбу жараённи янада яхшироқ тушуниб олиш учун, қуйидаги ҳолатни кўриб чиқамиз: айтайлик, сиз телевизорлар сотасиз. Бир кунда сизнинг дўконингизга кириб, маҳсулот билан 100 киши қизиқади. Уларнинг 3фоизи маҳсулот сотиб олади. Сотиб олинаётган телевизорларнинг ўртача нархи 350 АҚШ долларига тенг. Уни бир киши 1 марта сотиб олади. Ушбу ўрсаткичлар қуйидаги натижани келтириб чиқариш учун асос бўлади:

Leads = 100. Cv = 3%. $ = 350$. # = 1.

Натижада бир кунлик сотувлар ҳажми = Leads * Cv * $ * # = 1050$.

Энди эса тасаввур қилайлик, потенциал мижозларни реал мижозга конвертация қилиш тизимини амалога ошириш натижасида Cv кўрсаткичининг 4фоизгача ошишига эришдингиз.

Эндиликда бир кунлик сотиш ҳажми = Leads * Cv * $ * # = 1400$.

Яъни, ушбу коэффицинтни 3 дан 4 фоизга кўпайтириб, сиз сотишлар ҳажмининг 33фоизга кўтарилишига эришдингиз!!!

Шунинг учун, шубҳали рекламага катта пул тикишдан олдин, ўйлаб кўринг, балки сиз учун бошқа коэффициентлар устида ишлаш ҳозирги ҳолатда кўпроқ фойда келтирар? Эндиликда, сизда маҳсулот сотилишининг мазмуни ҳақида тушунчага эга бўлганингиздан кейин, ушбу коэффициентларнинг ҳар бирини кўтариш билан боғлиқ батафсил режалар тузиб чиқиш ва ушбу режага тўлиқ амал қилган ҳолда ҳаракат қилиш зарур.

2-кадам. Мижозларни жалб килинг ва истикболдагиларни хакикийларига айлантиринг. Сиз бозор учун қандай маҳсулот ва хизматларни таклиф қилишингиз эмас, балки, мижозлар билан тўрт босқичли ўзаро муносабатлар тизимини шакллантиришга эътиборни қаратиш муҳим. Зеро, мижозлар билан ўзаро муносабатлар тизимининг 4 та қуйидаги босқичлари мавжуддир:

1. Кенг бозор (сизни билмайдиган инсонлар); 2. Истиқболдагимижозлар (сизни биладиган, лекин ҳали сиздан ҳеч нарса сотиб олмаганлар); 3. Мижозлар (биринчи харидни амалга оширганлар); 4. Доимий харидорлар.

Инсонлар ўзлари билмаган ва ишонмаган компанияларнинг маҳсулот ёки хизматлари унчалик хоҳламасдан сотиб оладилар. Ва аксинча, агарда мижоз сизни билса, маҳсулот сотиб олиш учун айнан сизга (башарти, сиз унинг ҳафсаласини пир қилмасангиз) мурожаат қилишининг эҳтимоли бирмунча кўпаяди. Маркетингнинг бутун моҳияти мижозлар билан шундай ишончли муносабатлар ўрнатиш лозимки, улар харид учун қайта-қайта сизга мурожаат қилсинлар.

Энди эса, мижозлар билан ўзаро муносабатларни шакллантиришнинг барча босқичларини батафсил кўриб чиқамиз.

1-боскич. Ўзингизни нотаниш инсонларга (ёки компанияларга) таништиринг.

Атрофимизда (шаҳар, вилоят, охир-оқибат мамлакатимизда) ўн минглаб потенциал мижозлар юрибдики, улар бизнинг маҳсулотимиз ёки хизматларимизга жуда муҳтожлар. Афсуски, уларнинг кўпчилиги биздек бозорнинг иштирокчиси мавжудлиги ҳақида ҳатто тушунчага ҳам эга эмаслар – улар сизни танишмайди, сиз эса уларни танимайсиз. Демак, биринчи босқичда сизнинг барча маркетинг билан боғлиқ ҳаракатингиз ушбу ҳозирча нотаниш бўлган инсонларнинг эътиборини ўзингизга тортишга қаратилган бўлиши лозим. Эътибор қилинг, мен дарҳол уларга ўз маҳсулотингизни ёки хизматларингизни сотишга уринишингиз лозим, деган фикрни илгари сурмаяпман! Балки, ҳозирча айнан эътиборни сизни шахсингизга қаратишни назарда тутмоқдаман!

Ушбу босқичда потенциал мижозларингизнинг эътиборини тортишга қаратилган реклама материаллари, front-end маҳсулотлари ва бошқа шу каби элементлар ўта муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади. Афсуски, ҳозирда инсоният реклама маҳсулотлари билан ўта тўйинган, зеро ушбу маҳсулот инсониятга ҳар тарафдан керагидан ортиқ оқим билан келиб тўкилмоқда. Бироқ, агарда копирайтинг ва директ-маркетинг технологияларидан фойдаланилса, инсонлар онгига (худди шундай керакли компанияларга ҳам) етиб бориш имконияти мавжуд. Бунда энг муҳим элемент бўлиб сизнинг маркетинг хабарларингиз сарлавҳаси, шунингдек, инсонларга сиз бера оладиган таклифларингиз хизмат қилади. Шунинг учун мен сизга копирайтинг ҳодисасини яхшилаб ўрганиб чиқиб, бу борада етарлича кўникмага эга бўлишни қаттиқ таъкидлаб маслаҳат берган бўлар эдим. Ушбу кўникма ўзини тез оқлайдиган энг самарали воситалардан бири ҳисобланади.

2-боскич. Потенциал мижозларни кизиктиринг.

Маркетинг хабарлари орқали нотаниш инсоннинг эътиборини қаратганингиздан сўнг, мижоз билан ўзаро дўстона алоқаларни тузишга киришиш зарур бўлади. Бу борадаги энг оддий ва самарали йўл – бу потенциал мижозга унинг учун фойдали бўлган бепул (табиийки, у билан тузиладиган алоқа учун) маслаҳатни беришдир. Бундай турдаги маҳсулотни яратишнинг бир қанча йўллари мавжуд. улар жуда кўп: китоблар, кичик китоблар, аубиодисклар, семинарлар, вебинарлар, сайтлардаги мақолалар, оммавий ахборот воситаларидаги мақолалар ва бошқа бир қатор манбалар.

3-боскич. Потенциал мижозларни реал мижозларга айлантиринг.

Сизни инсонлар билганидан ва сиздан бепул фойдали маълумотни олганларидан сўнг, сизга нисбатан уларнинг ишончлари даражаси бир қадар ортади! Энди улар сизнинг маҳсулот ва хизматларингизни сотиб олишга руҳан тайёрлар.

4-боскич. Уларга кайта-кайта сотинг.

Ушбу босқич энг муҳим босқич бўлиб, зеро муваффақиятли бизнес биринчи навбатда маҳсулот ва хизматларни доимий мижозларга сотишдан иборат бўлади. Аслида, бу давр босқич эмас, балки мижозлар билан ишлашга қаратилган доимий иш жараёнидир. Сиз мижозларга қанчалик кўпроқ қадрли нарсани берадиган бўлсангиз, шунчалик улар сизни кўпроқ янги мижозларга тавсия қилиб борадилар. Ушбу босқич айнан сизнинг бизнесингизни юқори тезлик билан ривожланишни бошлайдиган вақти сифатида баҳоланади. Ушбу босқичнинг муайян ривожланиш даражасига чиқишингиз билан, барча маркетингга оид муаммоларингиз ўз-ўзидан йўқолади. Зеро, сизнинг ишчанлик обрўйингиз сизга янгидан-янги мижозларнинг келишини таъминлай бошлайди. Бироқ, бу ҳолат ҳам маркетинг устида умуман ишламаслик учун сабаб бўла олмайди. Мижозлар базасини янада кўпайтириш учун маркетинг масаласи устида муайян меъёрда ишлаб бориш талаб этилади, лекин ушбу жараён бирмунча осонроқ кечади.

3-қадам. Мижозларингиз учун савдо гирдобини шакллантиринг.

Агарда сиз фақатгина бир хил нарх сегментига хос маҳсулотларни сота бошласангиз, унда сезиларли қисм потенциал мижозларингизни йўқотасиз, чунки:

Биринчидан, мижозларингизнинг бутун спектри орасида қиммат ва юқори сифатли маҳсулот ҳамда хизматлани сотиб олишга тайёр бўлган мижозлар (шундаям, уларнинг миқдори кўп бўлмайди) мавжуд бўлиши мумкин. Шу билан бирга, сиз фақатгина “арзонгаров” товарларни мижозларга таклиф қилсангиз, юқоридаги каби мижозларни ушлаб қолиш имконияти жуда камаяди.

Иккинчидан, “қиммат” товарларнинг нархларидан юзага келадиган шок ҳолати вазиятида бирмунча арзон нарх вариантлари инсон онги учун қулай кўринади. Масалан, агарда сиз дастурий таъминот маҳсулотларини сотадиган бўлсангиз, ва уларнинг учта нарх туридагиларини уч қатор – 100 минг турадиган қиммат ва жуда ишончлилари, стандарт комплектацияга эгалари – 45 минг, ва 13минг турадиган light-версиялари кўринишида териб чиқсангиз, 100минг кўринишидаги нарх олдида light-версия жуда ҳаммабоп кўринади. Башарти, фақатгина 13 мингликlight-версияларни қўйсангиз, товарларингизнинг кўркамлигини йўқотиб қўйишингиз мумкин.

Ва нихоят, учинчидан, сиздан бирор нарса сотиб олган мижозларнинг кўпчилигига ушбу маҳсулотни такроран таклиф қилсангиз, сиздан янада қимматроқ турини сотиб олишга тайёр бўладилар. Албатта, бунинг учун сиз томонингиздан сотилган маҳсулот ва хизматларнинг уларни қониқтирганлиги хизмат қилади. Бундай мижозларнинг умумий мижозлар орасидаги ҳиссаси одатда 20-30фоизни ташкил қилади. Шунинг учун, сиз учун турли нарх сегментларига эга бўлган маҳслотлар линияларини ташкиллаштириш ўта муҳим саналади. Айниқса, ушбу механизмни ўз фаолиятингизда жорий қилишни бошлаган бўлсангиз, унда ишни жуда қиммат маҳсулотлардан бошланг. Уларнинг олдида бошқа маҳсулотлар жуда фойдали кўринади, башарти ўта қиммат маҳсулотни ҳеч ким сотиб олмаса ҳам.

Кейинги жуда муҳим босқич бўлиб камида қуйидаги кўринишга эга бўлган мижозларингизни еткалашга мўлжалланган учталик савдо занжирини шакллантириш ҳисобланади:

– бепул front-end маҳсулотлар, арзон маҳсулотлар; – арзон маҳсулотлар; – қиммат маҳсулотлар.

Келинг, юқорида тавсифланган Front-End – Back-End – VIP маҳсулотлар занжирини батафсилроқ кўриб чиқамиз.
1. Front-End – бу манфаатли инсонларни сизнинг олдингизга олиб келувчи жуда арзон ёки бепул маҳсулотлар.
2. Back-End – бу манфаатдор инсонларга сиз сотадиган ва сиз асосий пул ишлайдиган соҳани ташкил қилувчи маҳсулотлар жамланмаси.
3. VIP – бу Back-End маҳсулотларини сотиб олган ва сизнинг маҳсулотларинги билан ўта қизиқиб қолган инсонлар учун мўлжалланган жуда қиммат маҳсулотлардир. Сизнинг муайян қатламли “қиммат” маҳсулот учун тўлашга тайёр бўлган мижозларингиз бўлишлигини эътиборга олиб, ушбу турдаги маҳсулотнинг сиздаги товарлар ва хизматлар ассортиментида мавжуд бўлишлиги ўта муҳим саналади.

Агарда мижоз сизнинг Front-End ва Back-End маҳсулотларингиздан қониқса, унда унга “қиммат” товарлар орасидаги маҳсулот керак бўлганида, у сизга мурожаат қилишга тайёр бўлади. Табиийки, ушбу турдаги мижозларни қўлдан бой бериш яхши эмас, зеро айнан улар орқали сизнинг асосий даромад манбаингиз шаклланади.

Ушбу кичик мақола орқали мен сизнинг бизнесга қарашларингиз ижобий томонга ўзгартиришга, бироз юқорироқ даражага кўтирилишингизга ва унга истиқболлар нуқтаи-назар билан қарашингизга кўмаклашишга ҳаракат қилдим. Агар сиз ушбу тавсияларга амал қиладиган бўлсангиз, тезлик билан ўз бизнесингизнинг муваффақият чўққилари сари ўзгариб бораётганлигини кўрасиз! Сизга янада кўпроқ мижозлар мурожаат қиладилар, улар сизга кўпроқ ишонадилар, сизда кўпроқ маблағ қолдирадилар, ва энг ёқимли ва фойдалиси, сиз ўз бизнесингиздан кўпроқ қониқиш ҳосил қила бошлайсиз.

Бизнесда муваффақиятга эришиш учун сиз ўз савдо тизимингизни шакллантиришга қаратилган аниқ режангизни ишлаб чиқишингиз зарур. Бусиз бизнесингиз кўтарилиш ва пасайишларни эслатувчи хаотик жараённи эслата бошлайди.

Хулоса ўрнида бир қанча фойдали маслаҳатларни келтириб ўтамиз:

1. Турли туман янги “қойилмақом” ғояларга ёпишишни бас қилинг, ва шахсий режаларингизда аниқ қилиб белгилаб олинганларини амалга оширишни бошланг.

2. Шуни тушунингки, сиздаги мавжуд маркетинг ва савдога оид билим ҳамда кўникмалар – бу бизнесдаги муваффақиятнинг асосий қисмини ташкил қилади.

3. Шуни эсда тутингки, токи инсонлар сизни билмас экан ва сизга ишонмас экан, улар сизнинг маҳсулотларингизни кам сотиб оладилар. Мижозларингиз билан улар сиздан маҳсулот сотиб олгунларига қадар дўстона муносабатларни ўрнатишга доир турли усулларни ишлаб чиқинг.

4. Ўз бизнесингизда истиқболли мижозларни жалб қилиш ва уларни ҳақиқий мижозларга айлантириш тизимини шакллантиринг.

5. Мижозларингиз учун савдо гирдобини тузиб чиқинг.

6. Бизнесингизга мос бўлган front-end – back-end – VIP занжирини ишлаб чиқинг.

Сизни ишонтириб айтмоқчиманки, юқорида келтирилган асосий тамойилларни қўллаган ҳолда, сиз ўз бизнесингизни умуман янги даражага олиб чиқишингиз мумкин. Шунингдек, бунда сиз кўпроқ мижозларни жалб қилиб,ўз саъйҳаракатларингизни кўпроқ маблағга айлантира бошлайсиз.

Бизнес консультант, бизнес тренер -
РАВШАНБЕК АЛИМЖАНОВ ХОННИЁЗнинг
"Менежмент" журналида нашр қилинган мақоласи