BAHORNING O‘N YETTI LAHZASI
Avvalgi qismi
– Har qaysisi bir tonnadanmi deyman bu bombalar, – dedi Shellenberg.
– Shunaqaga o‘xshaydi, – ma’qulladi Shtirlits.
U hozir xonadan chiqib ketib, jildda yotgan qog‘ozni – «SD xoinlarining» G‘arb bilan muzokara olib borayotganlari to‘g‘risidagi axborotni darhol yoqib tashlashni istardi. «Shellenbergning bu ayyorligi tagida ko‘p gap bo‘lsa kerak, – o‘ylardi Shtirlits. – Uni ruhoniy avval boshdanoq qiziqtirib kelgan. kelajakda aybni yashirish uchun kerak bo‘lgan. Unga ruhoniyning aynan hozir kerak bo‘lib qolgani juda qiziq, Gimmlerni xabardor qilmay turib, bu ishni boshlamasa kerak!» Shunga qaramay, Shtirlits shoshilmay, hazil aralash, bo‘lajak operatsiyaning barcha ikir-chikirlarini Shellenberg bilan muhokama qilishi kerakligini tushunardi.
U hozir qanchalik shoshilmay, bahuzur gapirsa, ishi shunchalik muvaffaqiyatli bo‘ladi...
– Menimcha, samolyotlar qaytyapti, – dedi Shellenberg ovozlarga quloq solib. – Shundaymi?
– Ha, yana bomba ortish uchun qaytib ketyapti...
– Yo‘q. Bular bazasiga borib, o‘yin-kulgi qilib o‘tiradilar... Samolyoti yetarli, bizni ketma-ket bombardimon qilishlari mumkin...
Demak, pastorning singlisini bolalari bilan kafil sifatida saqlasak, u qaytib keladi deb hisoblaysizmi?
– Albatta...
– Qaytib kelgach, Myuller so‘roq qilsa, aloqa bog‘lash uchun uni siz yuborganingizni aytmaydi deb o‘ylaysizmi?
– Bilmadim. kim so‘roq qilishiga bog‘liq.
– Yaxshisi, suhbatni magnitofon tasmasiga yozib qoldirish kerak, u esa... bombardimon paytida halok bo‘lar...
– O‘ylab ko‘raman...
– Uzoq o‘ylaysizmi?
– Yaxshilab, har tomonlama o‘ylab ko‘rishga ijozat berishingizni so‘rayman.
– Har tomonlama o‘ylashga qancha vaqt ketadi?
– Kechqurun biror nimani taklif etishga harakat qilaman.
– Ma’qul, – dedi Shellenberg. – Axiyri uchib ketishdi... Qahvaga qalaysiz?
– Qahva ichgim bor, ammo ishni tugatay.
– Yaxshi. Hamma narsani to‘g‘ri tushunganingizdan xursandman, Shtirlits. Bu bilan Myullerning adabini berib qo‘yamiz. U surbetlik qilyapti. Hatto reyxsfyurerga ham. Mayli, biz uning ishini bajaraylik, armonda qolmasin...
Biz reyxsfyurerga katta yordam bergan bo‘lamiz.
– Reyxsfyurer bundan xabardor emasmi?
– Yo‘q... Yo‘q – shunday deb faraz qilib turaylik... Tushunarlimi? Umuman, siz bilan ishlash yoqadi menga...
– Menga ham.
– Nega jahlingiz chiqqan ko‘rinasiz?
– Jahlim chiqqanicha yo‘q. Unday paytda juda xomush bo‘laman. Hozir xayolga botganman.
Shellenberg shtandartenfyurerni eshikkacha kuzatib bordi, qo‘lini siqib dedi:
– Agar hammasi joyida bo‘lsa, besh-olti kun tog‘da dam olishingiz mumkin: hozir chang‘ida uchadigan payt – ko‘kimtir qor, quyoshda qorayasiz... Juda maza-da! Urush paytida ko‘p narsalarni unutib yubordik-a...
– Pasxada ko‘p ichib qo‘yib, palto kiyish esimizdan chiqib qolgandek, avvalo, o‘zimizni unutib yubordik...
– Ha, ha, – xo‘rsindi Shellenberg, – xuddi esdan chiqib qolgan paltodek... She’r yozmaganingizga ancha bo‘ldimi?
– Hali boshlaganimcha yo‘q...
Shellenberg barmog‘i bilan po‘pisa qilib dedi:
– Oz bo‘lsa ham yolg‘on gapirsangiz butunlay ishonchni yo‘qotib qo‘yishingiz mumkin, Shtirlits.
– Ont ichishim mumkin, – kuldi Shtirlits, – she’rdan boshqa hammasini yozganman, lekin qofiyaga yo‘qman...
Shtirlits Gimmler nomiga yozilgan xatni yo‘q qilib, Shahzoda Albrextshtrassedagi binodan chiqib, asta Shpreye tomon yo‘l oldi. Tunda g‘isht parchalariga to‘lib ketgan yo‘lka supurilgan edi: hozir bir kechada ikki-uch martalab bombardimon bo‘lib qolardi.
«Ishim pachava bo‘lishiga sal qoldi, – o‘ylardi Shtirlits, – Shellenberg pastor bilan shug‘ullanishni menga topshirgan paytda uni hozir Shveysariyada muhojirlikda yashayotgan sobiq kansler Bryuning qiziqtirgan edi. Faqat shuning o‘zi. Pastorning kimlar bilan aloqasi borligigina qiziqtirgandi: shuning uchun pastor biz bilan hamkorlik qilmoqchi deganimda, Shellenberg cholni bo‘shatishga darhol rozi bo‘lgandi. U mendan ko‘ra uzoqni ko‘ra bilgan ekan.
U o‘zlarining jiddiy tadbirlarida pastorni soxta shaxs sifatida saqlab turgan. Bu kulgi-ku: qanday qilib pastor Volf operatsiyasida qatnashishi mumkin? O‘zi qanday operatsiya ekan? Undan kimga foyda? Nega Volfning Shveysariyaga ketganini gapirganda, Shellenberg radioni baland qilib qo‘ydi. Agar u buni baland ovoz bilan aytolmayotgan bo‘lsa, demak, qandaydir katta tadbirga urinilmoqda, obergruppenfyurer karl Volfga esa keng vakolat berilgan, unda Ribbentrop yoki Fegelyaynnikidek SS unvoni ham bor. Shellenberg Volf haqida menga aytmasa bo‘lmasdi, chunki unga, o‘zim nima gapligini bilmay turib, operatsiyani qanday tayyorlashim mumkin, deb savol berishim turgan gap edi. G‘arbdagilar Gimmler bilan bir stol atrofiga o‘tirmoqchilarmi?
Umuman olganda, Gimmler katta kuch, buni ular tushunadilar, kuchga ega bo‘lmaganlar bilan muzokara olib borishdan hech qanday ma’no chiqmaydi. Ularning bir stol atrofiga o‘tirishini xayolga keltirish ham qiyin... Mayli...
Pastor xo‘rakka qo‘yiladigan, ularning aybini bekituvchi bir narsa, tajribaga ajratilgan quyon bo‘lishi kerak: ularning fikri shunday. Ammo ular Shlagning u yerda aloqasi keng ekanligini hisobga olmaganlar. Binobarin, men cholga shunday yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishim kerakki, u yerdagi ta’siridan o‘zini jo‘natgan kishilarga, – albatta men orqali jo‘natgan, – qarshi foydalana olsin. Men undan qo‘shimcha aloqa kanali sifatida foydalanmoqchi edim, ammo unga bundan ham mas’uliyatli rolni o‘ynashga to‘g‘ri keladigan ko‘rinadi. Shveysariyada u aloqa o‘rnatmaydi, albatta. Agar men uni Shellenberg matni bilan emas, balki o‘z yo‘lyo‘rig‘im bilan ta’minlasam, uning huzuriga Vatikandan ham, ingliz va amerikaliklardan ham odam keladi. Bunisi ravshan. Demak, men shunday rejani tayyorlab berishim kerakki, u yerga borgan yoki bormoqchi bo‘lgan nemislarga nisbatan unga ko‘proq qiziqish tug‘ilsin. Ko‘raylik-chi, kim g‘olib chiqar ekan. Har holda, birinchidan, uning uchun amal qilishadigan reja, ikkinchidan, Gitler va Gimmlerga nisbatan qarshi kuchlar sifatida uni yuborgan odamlarning ismi zarur».
Shtirlits «Vaynshtyubbe»ga tushib, bir qadah konyakni allaqancha vaqt ermak qilib o‘tirdi. Bu yer jimjit, o‘ylashga hech kim xalaqit bermasdi. Hozir u butun vujudi bilan o‘yga botgan edi – kechirib bo‘lmas yoki payqab olish qiyin hodisaga duch kelgan paytlarda shunday ahvolga tushardi.
Bu kishi haqida hech kim hech nima bilmasdi. U kinoxronika kadrlari va fotosuratlarda fyurerning yonida kamdan-kam ko‘rinardi. O‘rta bo‘yli, yumaloq boshli, yuzi chandiq bu kishi suratkashlar orqasiga yashirinishga urinardi. 1924 yilda u siyosiy qotillik uchun o‘n to‘rt oy qamoqda yotib chiqqan deyishardi. Shundan keyin umumiy afv bo‘yicha ozod bo‘lgach yoki qamoqdan qochgach, harqalay yashirinib yurgan – buning qaysi birisi aniqligi tirik jonga ma’lum emasdi. Gess Angliyaga uchib ketgan kuniga qadar uni hech kim bilmasdi. Gimmler «ana shu fohishaxona»da tartib o‘rnatish haqida fyurerning buyrug‘ini oldi. Fyurer partiya idorasi haqida ana shunday degandi – bu idoraning boshlig‘i esa partiya a’zolari orasida fyurerni ismi bilan ataydigan va «senlab» gaplashadigan birdan-bir kishi Gess edi. Gimmler odamlari bir kecha davomida yetti yuzga yaqin kishini qamadilar. Ularning bir qismini keyin bo‘shatishga to‘g‘ri keldi, bir qismi uzoq muddat bilan konslagerlarga jo‘natildi. Gessning eng yaqin xodimlari qamoqqa olindi, ammo partiya idorasi boshlig‘ining eng yaqin yordamchisi – uning o‘rinbosari Martin Borman bundan xolis qoldi. Ustiga ustak, ma’lum darajada Gimmlerga nima qilish kerakligini maslahat berib turgan kishiga aylandi: u o‘ziga kerakli odamlarni omon saqlab qoldi, keraksizlarni, aksincha, qamoqxonaga jo‘nataverdi.