Zoom-сустрэча Валанцёраў Офіса з Дзянісам Кучынскім

У валанцёраў Офіса Святланы Ціханоўскай адбылася zoom-сустрэча з Дзянісам Кучынскім — старэйшым спецыялістам па міжнародных адносінах нашага Офіса. Мы паразмаўлялі пра тое, як рыхтуюцца і адбываюцца візіты Святланы Ціханоўскай за межамі нашай афіцыйнай камунікацыі.

Як адбываецца падрыхтоўка да візітаў, як абіраюцца тэмы для абмеркавання, для вырашэння канкрэтных пытанняў — нейкі папярэдні маніторынг грамадскага меркавання, або гэта нейкае вашае рашэнне? Як гэта адбываецца?

Калі казаць пра сэнсавую частку міжнародных візітаў Святланы Ціханоўскай, сустрэчаў, якія адбываюцца з прэзідэнтамі, прэм’ер-міністрамі, міністрамі замежных спраў, мэрамі, розным спектрам палітычных актараў, то мы звычайна, як слушна было заўважана, звяртаемся таксама і да экспертаў, і да сябраў нашага офіса, нашай каманды, збіраем масімальны спектр розных пытанняў і праблемаў, якія мы можам падняць падчас гэтых сустрэчаў. Звычайна, калі так абагуліць, гэта усё ж такі дапамога беларусам у сярэдзіне краіны і дапамога таксама тым беларусам, якія зараз былі вымушаны выехаць з краіны. І, зразумела, мы звяртаемся таксама – калі мы кажам, напрыклад, пра дапамогу тым, хто з’ехаў, дапамогу дыяспарам, – мы звяртаемся да розных групаў беларусаў, якія жывуць за мяжой, у той краіне, у якую мы едзем. Таму звычайна перад пачаткам кожнага візіту, кожнай сустрэчы мы збіраем максімальную інфармацыю з усіх, розных краінаў, ад нашых партнёраў таксама, і ўжо пасля гэтага з гэтага фармуем нашую павестку, пра якую мы размаўляем падчас сустрэчаў. 

Як канкрэтны прыклад: у сакавіку гэтага года быў візіт у Польшчу. Гэта было акурат месяц пасля пачатку вайны ва Украіне, і было шмат праблемаў, звязаных з рэлакацыяй беларусаў з Украіны ў Польшчу, і таксама агулам пытанне легалізацыі беларусаў у Польшчы, і трэба было адмыслова дамовіцца пра спецыяльны закон, які дазволіў бы беларусам знаходзіцца ў Польшчы. Вось гэта быў канкрэтны візіт, сфакусаваны на такой досыць важнай праблеме, досыць важным пытанні, якое трэба было падчас сустрэчы вырашыць. І вядома, калі мы рыхтавалі гэты візіт, мы звярталіся абсалютна да розных.

Тое ж самае было, напрыклад, з нядаўнім тэрміновым візітам у Чэхію, дзе таксама падымаліся пытанні, як вырашыць праблему з легалізацыяй беларусаў. Таксама трэба разумець, што гэта не заўсёды так проста. Не заўсёды краіны гатовыя ісці на змену заканадаўства ці на тое, каб неяк падуладкаваць заканадаўства пад канкрэтныя патрэбы. Таму заўсёды мы шукаем нейкія формы, некія кампрамісы, каб усё ж такі з кожнага візіту мы маглі мець нейкі практычны вынік, нейкую практычную выснову, нешта канкрэтнае. Гэта тое, што тычыцца вось такіх праблематычных момантаў, момантаў запытаў, момантаў, калі мы просім нешта выканаць. 

Таксама ёсць важная частка любога з візітаў — яна, можа, здаецца, банальнай, але сапраўды, так працуе дыпламатыя, так працуюць любыя чалавечыя, зрэшты, адносіны, камунікацыйныя адносіны – гэта нагадаць пра Беларусь, нагадаць пра сітуацыю ў Беларусі, каб Беларусь знаходзілася на павестцы дня, каб яна нікуды не сыходзіла, каб пра беларусаў не забывалі падчас апошніх падзей ды зрэшты агулам. Таму што калі гэта не адбываецца, сапраўды, Беларусь не круціцца на парадку дня кожны дзень ва ўсіх палітыкаў, дыпламатаў, чыноўнікаў. Таму вельмі важная частка таксама – нагадваць пра гэта. Я думаю, так працуе зрэшты абсалютна ў любых камунікацыйных адносінах: калі вы не нагадваеце камусьці пра сваё існаванне, пра свае праблемы, проста людзі займаюцца іншымі справамі, таму што любы ўрад іншай краіны мае шэраг іншых праблемаў і пытанняў і заклапочанасць у сваёй павестцы, як у сярэдзіне сваёй краіны, так і ва ўсім свеце, калі мы кажам ужо пра працу МЗС. Таму іншая частка, зразумела, гэта прасоўванне нашай беларускай павесткі і падтрымліванне фокусу на Беларусі.

Як вы выбіраеце краіну, куды ехаць? 

Гэта бывае па-рознаму. Часцей за ўсё да Святланы Ціханоўскай прыходзіць запыт наведаць тую ці іншую краіну. Скажам так, ёсць рознага тыпу візіты. Ёсць працоўны візіт, ёсць дзяржаўны візіт, ёсць візіт, які прымеркаваны да нейкай вялікай, важнай канферэнцыі, і ўжо на аснове гэтай канферэнцыі ці нейкага мерапрыемства будуецца нацыянальная праграма. Нацыянальная праграма — значыць сустрэча з кіраўніцтвам краіны: з міністрам замежных спраў, з прэм’ер-міністрам, з прэзідэнтам і гэтак далей. Таму гэта сапраўды залежыць ад сітуацыі. 

Ёсць візіты тыя, якія нам, скажам так, абавязкова трэба — краіны, якія абавязкова трэба наведаць. Вось напрыклад, я ўжо згадваў Чэхію. Апрача таго спектра пытанняў, якія мы мусілі і мусім яшчэ вырашаць для беларусаў Чэхіі, гэта таксама прэзідэнцтва Чэхіі ў Еўрасаюзе, якое вось ужо на парозе, у гэтую пятніцу, 1 ліпеня пачнецца. Таму вельмі важна прыехаць у гэтую краіну яшчэ да пачатку прэзідэнцтва і папрасіць, каб Беларусь знаходзілася ў цэнтры еўрапейскай павесткі, таму што гэтая краіна будзе асноўным лакаматывам на наступныя паўгады ў Еўрасаюзе. Тое ж самае, напрыклад, тычылася Францыі, якая зараз скончыла свой тэрмін прэзідэнцтва ў Еўрасаюзе, і нашых візітаў у Францыю ў мінулым годзе, яшчэ да таго, як яны пачалі сваё прэзідэнцтва. 

Таксама ёсць тыя краіны, з якімі мы вельмі шчыльна і цесна працуем — як тая ж Польша, якую ўзгадалі, у якой у любы час, калі ты не прыедзеш, заўсёды шмат пытанняў, якія трэба абмяркаваць з кіраўніцтвам краіны, але і таксама з нашымі партнёрамі, з беларусамі, з рознымі дыяспаральнымі групамі.І безумоўна, такія гарады як Брусель, як галоўная еўрапейская сталіца, дзе знаходзіцца большасць еўрапейскіх інстытуцыяў.

Такія гарады, як Брусель, Вена — сталіца АБСЕ — такія гарады наведваюцца часцей, таму што там адбываецца палітычнае жыццё Еўропы.Ведама, ЗША заўсёды вельмі важныя ў падтрымцы для нас і для ўсяго рэгіёну. То бок ёсць такія асноўныя гарады, сталіцы. А нацыянальныя візіты ўжо будуюцца альбо пад нейкае мерапрыемства, альбо у першы год, напрыклад, нашай дыпламатычнай працы былі так званыя – яны так называюцца – візіты ветлівасці, першыя візіты ў тыя краіны, якія пра Беларусь асабліва раней дэтальна і не чулі, якія далей знаходзяцца. Вядома, што ў Польшчы, у Літве, у Латвіі, у Чэхіі пра Беларусь ведаюць і ведаюць нашыя рэаліі як-неяк. Але калі ехаць троху далей на захад ці на поўнач ці на поўдзень – чым далей, тым веданне нас, як нацыі, нашай справы, нашага змагання за свабоду ўсё ж такі паніжаецца. І таму першыя візіты былі сапраўды проста, у тым ліку, каб расказаць, кім мы з’яўляемся, чаго мы хочам дасягнуць і куды мы ідзем.

Ці ва ўсе месцы, куды вы едзеце, запрашаюць Святлану? І ці ва ўсе месцы, куды запрашаюць Святлану, вы едзеце?

Не, не зусім. Заўсёды ў Святланы ёсць пэўны ўзровень: у большасці краінаў Святлану ўспрымаюць як кіраўніка краіны, і адпаведна ёсць пэўны пратакольны ўзровень, які Святлана Ціханоўская трымае. І ў залежнасці ад узроўня мерапрыемства, ці ўзроўня візіту, узроўня запрашэння прымаецца рашэнне, ці Святлана Ціханоўская паедзе ў тую краіну, ці не. Мы таксама глядзім на практычныя вынікі, якія можна дасягнуць ад кожнага візіту.

Дам нейкі прыклад. Калі на мінулым тыдні ці месяц таму быў візіт у Рыгу нацыянальны, і, скажам, праз месяц прыходзіць запрашэнне выступіць на канферэнцыі, мы разумеем, што тэхнічна Святлана Ціханоўская можа прыехаць і выступіць на нейкай канферэнцыі, і сапраўды, гэта можа быць важным, але ўжо нацыянальную праграму, сустрэчу з прэзідэнтам, з прэм’ер-міністрам праз месяц не пабудуеш, таму што так працуе, калі няма ў гэтым моцнай і важнай патрэбы. Таму мы звычайна ў такіх сітуацыях спрабуем альбо каб Святлана Ціханоўская выступіла – калі мы кажам пра канферэнцыю – анлайн, альбо, калі можна, адправіць кагосьці з прадстаўнікоў Святланы Ціханоўскай, дарадцаў, прадстаўнікоў кабінету, каб яны таксама ўдзельнічалі, выступалі.

Гэта, можа, сапраўды здаецца, што у Святланы Ціханоўскай шмат візітаў, але ёсць шмат візітаў, якія мы ці пераносім, ці адтэрміноўваем, ці дасылаем кагосьці іншага на гэтыя візіты, ці выступаем анлайн. Таму што час каштоўны, вельмі важна, каб Святлана Ціханоўская таксама мела шмат часу для камунікацыі з беларусамі ў Беларусі, з нашымі партнёрамі, з усімі арганізацыямі. Таму мы спрабуем балансаваць гэты час, і сапраўды так – не на кожнае запрашэнне Святлана Ціханоўская прыязджае, але калі, напрыклад, ідзе запрашэнне наўпрост ад прэзідэнта ці прэм’ер міністра, то такія візіты часцей за ўсё мы мусім прымаць.

Ці адбываюцца падчас візітаў сустрэчы не толькі з новымі дыяспарамі, але і са старымі, якія даўно і сістэмна працуюць у гэтай краіне? Бо склалася ўражанне, што кантакты ў пераважнай большасці адбываюцца з новымі.

Бывае па-рознаму. Мы спрабуем заўжды, калі адбываецца сустрэча з дыяспарай, запрашаць абсалютна ўсіх. То бок няма нейкага фільтра, лімітацыі, хто мусіць прыехаць ці прыйсці на сустрэчу. Мы запрашаем абсалютна ўсіх. Ёсць прыклады, калі гэта старая дыяспара, ёсць прыклады, калі гэта новая, ёсць прыклады, калі яны сумяшчаюцца. Вось не так даўно быў візіт у Бельгію, Брусель, гэта быў снежань новага года, і там сапраўды дыяспара, якая жыве досыць даўно. Ці Прага, напрыклад, таксама, там досыць сталая дыяспара. І там людзі знаходзяць нейкія магчымасці, каб і тыя, і тыя прыходзілі. 

То бок мы, сапраўды, ніяк не абмяжоўваем, не выбіраем. Але што я, напрыклад, назіраю – гэта што пасля 20-га году стварыліся новыя групы, беларусы ў іншых краінах аб’ядналіся. І таксама мы мусім разумець, што шмат беларусаў мусіла ўсё ж такі выехаць, таму яна ў любым разе такая новая – часовая, я спадзяюся – дыяспара. Таму мы спрабуем з усімі, і калі выглядае іначай, то калі ласка, звяртайцеся, мы заўсёды будзем спрабаваць аб’яднаць усе групы.

Ці ўздымаюцца Офісам падчас перамоваў пытанні нацыянальнай ідэнтычнасці, неабходнасці дэкаланізацыі, дэсаветазацыі беларусаў як у дыяспарскіх асяродках, так і ў самой Беларусі? Ці ёсць разуменне неабходнасці адбудоўкі ад рускамоўнай постсавецкай прасторы?

Цікавае пытанне. Сапраўды, вось да таго, што я казаў раней пра разуменне, што такое Беларусь, разуменне нас як нацыі, я помню, асабліва ў першы год візітаў было вельмі шмат – і зараз, зрэшты, здаецца, таксама шмат – пытанняў пра нашу ідэнтычнасць, пра тое, якія мы ёсць як нацыя. Часам прыходзіцца тлумачыць ці расказваць такія вельмі, здавалася б, відавочныя рэчы: што Беларусь гэта не Расія, што беларусы гэта не расейцы, што ў нас ёсць свая мова, свая культура, свая ідэнтычнасць. Што сапраўды, на жаль, за два апошніх стагоддзі — гэта былі два цяжкіх стагоддзі для беларускай нацыі, не кажучы ўжо пра апошнія 27 год дыктатуры. Таму для людзей, для палітыкаў гэта вельмі цікава і часам вельмі нават шакавальна, што «Ага, вось вы такія, вось у вас гэта ёсць, тое». 

Мы часам таксама ў візітах знаходзім паралелі з іншымі краінамі, і для іх гэта таксама становіцца вельмі дзіўным. Напрыклад, бываюць паралелі трагічныя ў гісторыі, скажам у Партугаліі, Грэцыі, Іспаніі, звязаныя таксама з дыктатурай, але ёсць таксама рэчы, якія нас аб’ядноўваюць, пра якія мы не ведалі ці мала ведалі. Скажам, калі ты прыязджаеш у тую ж Францыю. Здавалася б, таксама плюс-мінус відавочны факт для ўсіх нас, што ў нас ёсць супольныя дзеячы культуры, такія як Марк Шагал, які нарадзіўся ў Беларусі, Хаім Суцін, беларускія карані Гіёма Апалінэра, вядомага французскага паэта. То бок нацыянальных герояў, выбітных дзеячоў. І мы прыходзім і кажам: «Ведаеце, у нас тут ёсць шмат супольнага.» Людзі: «Воў! Праўда?». Гэта сапраўды збліжае. Здаецца, нейкая драбяза, гісторыя, але яна неяк набліжае. І нацыянальная ідэнтычнасць, і нашая еўрапейскасць таксама вельмі часта гучыць падчас размоваў, падчас сустрэчаў.

Людзям цікава зразумець гэты феномен беларусаў, феномен таго, як зараз існуе нацыя пасля, як было згадана, Савецкага Саюзу, пасля таго, як гэтая трансфармацыя адбылася і адбываецца. Вельмі цікава таксама людзям пачуць пра дзевяностыя – я часта чую – як гэтая трансфармацыя адбывалася. І, што больш за ўсё цікава, гэта ўсё ж такі нацыябудаўнічы працэс пасля 20-га году. Як беларусы зрабілі гэты выбар. Для некаторых гэта шок. Кажа: «Вы ж жылі пры гэтай дыктатуры 26 гадоў, так складана было, і вось вы выйшлі і выказалі ўсё, што думаеце, і паказалі сваю годнасць». Для многіх гэта такі сюрпрыз.

Якія візіты запланаваныя на ліпень?

На ліпень у нас на наступным тыдні пачынаецца візіт у Варшаву і таксама візіт у Страсбург. Два візіты. У Страсбург – гэта будзе працяг нядаўняга візіту, калі Святлана Ціханоўская выступала перад Парламенцкай асамблеяй Рады Еўропы. Гэты візіт будзе ўжо да выканаўчай улады Рады Еўропы, перад камітэтам міністраў. Гэта два вельмі важных візіты, якія, я спадзяюся, прасунуць нашыя адносіны з Радай Еўропы на новы ўзровень. І мы маем вялікі спадзеў, вялікі шанец на гэта.

Ведаеце, Беларусь не з’яўляецца сябрам Рады Еўропы праз рэпрэсіі, праз смяротнае пакаранне, але гэта не значыць, што беларусы мусяць быць праз гэта выключанымі. Таму мы хочам прынесці больш Рады Еўропы ў Беларусь і больш Беларусі ў Раду Еўропы.

Ну, а пра Варшаву я ўжо згадаў троху раней – агулам, што там заўсёды шмат працы, заўсёды шмат чаго трэба абмяркаваць, вырашыць. Таму там будзе таксама практычны візіт.

Вялікае пажаданне – заўсёды падымайце пытанне візаў для беларусаў, наогул іх адмену ці значнае спрашчэнне іх атрымання.

Я абсалютна згодны. Мы амаль на кожнай сустрэчы гэта падымаем, асабліва ў тых краінах, якія выдаюць візы, таму што мы ведаем, што не ўсе выдаюць проста таму, што няма ці амбасадаў, ці кансулятаў. Таму гэтае пытанне заўсёды падымаецца, яно вельмі важнае.

Таксама цікавы факт, які становіцца шакавальным для многіх, вельмі дзіўным для іх — але, зразумела, не для нас – што на душу насельніцтва Беларусь – лідарка ў свеце па шэнгенскіх візах. То бок мы адна з самых такіх нацый, у якіх шмат шэнгенскіх візаў, і гэта таксама дапамагае тлумачыць людзям пра выбар, які зрабілі беларусы ў 20-м годзе, тлумачыць, што людзі бачылі, як жывуць еўрапейцы, бачылі альтэрнатыву, людзі бачылі іншую рэальнасць, і гэта таксама паўплывала на іх выбар. І гэта такі вельмі важкі, вельмі важны аргумент. І таму, безумоўна, я не ведаю, хто напісаў – але абсалютна пагаджаюся, што візы павінны быць, павінны выдавацца, і беларусы не мусяць пакутваць за глупствы, якія робіць рэжым. Таму мы паўсюль, дзе гэта магчыма, гэтае пытанне падымаем.

Чаму вы называеце Святлану Ціханоўскую «кіраўнік», а не «кіраўніца»?»

Мне здаецца, я не карыстаў слова «кіраўнік», мне здаецца. Калі карыстаў, то я, дарэчы, за фемінітывы: «прэзідэнтка», «кіраўнічка», «кіраўніца». Таму я толькі за. Асабліва ў беларуская мове, дзе яны так арганічна гучаць. У рускай троху складаней, але я толькі за фемінітывы.

Якім класам лётае Святлана Ціханоўская?

Святлана Ціханоўская лётае эканом-класам, таннейшым з магчымых, і ў Святланы Ціханоўскай няма асабістага самалёта, верталёта, касмалёта, як можа здавацца. Таму яна лётае звычайнымі авіялініямі ў эканом-класе.

Бывала, можа быць, калісьці часам бывае заказваеш квіткі, яны аўтаматычна робяць нейкі апгрэйд, і можа там адзін ці два разы яна лётала бізнес-класам, проста калі авіякампанія прасіла памяняць крэслы, фатэлі ў самалёце. Але ведаеце, звычайна гэты бізнес-клас нічым асабліва, прынамсі для мяне, не адрозніваецца. Там ёсць фіраначка толькі паміж крэсламі і, здаецца, можа, нейкую ежу даюць.

Раскажы пра сустрэчу Байдэна са Святланай. Як вы пра яе даведаліся? Ці быў учора падрыхтавацца? 

Калі мы ехалі ў ЗША, мы, вядома, разлічвалі на гэтую сустрэчу, таму Святлана Ціханоўская была да яе падрыхтаванай. Адзінае што – сапраўды, дакладная гадзіна сустрэчы пацвердзілася ў адзін з апошніх момантаў, як гэта часта бывае з кіраўнікамі краінаў, кіраўнікамі ўрадаў. Таму трэба было троху пасунуць расклад, памяняць лагістыку, але, я помню, калі я размаўляў са Святланай, яна пайшла на гэтую сустрэчу ўпэўненая, яна выйшла з яе упэўненая. Сустрэча прайшла вельмі спрыяльна, добра. І сапраўды Святлана на гэтай сустрэчы данесла тыя пункты, тыя мэсаджы, якія хацела.

Якім чынам сябры ОСЦ у парламентах еўрапейскіх краінаў могуць прасоўваць беларускую павестку?

Вяртаючыся, я б звязаў гэта з адным з першых пытанняў, калі мы пачалі размаўляць пра тое, што мы абмяркоўваем у візітах, як трымаць Беларусь на павестцы, і пра міжасабістую камунікацыю. Глядзіце, у звычайных умовах, калі прыязджае кіраўнік краіны з візітам, часцей за ўсё, у большасці выпадкаў там ёсць мясцовая амбасада з амбасадарам, з дыпламатамі, з супрацоўнікамі, якія, па-першае, і рыхтуюць гэты візіт, і, па-другое, займаюцца на штодзёнай аснове і візітамі, і агулам білатэральнымі адносінамі краіны А з краінай Б, Беларусі — не ведаю — з Польшчай. У нашым выпадку ў нас ёсць цудоўная дыяспара ў большасці краін, якая выконвае цудоўна гэтую функцыю. Але сапраўды, гэта не інстытут, гэта не ўстанова, і таму вельмі важна мець людзей, якім баліць, якія хочуць падтрымліваць Беларусь, сярод мясцовых уладаў і сярод, у тым ліку, парламента. 

Парламентары, звычайна, найбольш актыўныя, найбольш адкрытыя, найбольш дзёрзкія нават, я б сказаў, у добрым сэнсе гэтага слова, у сваёй палітыцы, і таму яны могуць падымаць пытанне Беларусі як у сваім парламенце, калі ідуць нейкія дыскусіі, дэбаты, калі прымаюцца рэзалюцыі, у якіх можа быць згадана Беларусь, і калі, вядома, прымаюцца адмысловыя законы, таму што парламент – нармальны парламент здаровага чалавека – таксама прымае законы. І каб у гэтых законах, калі яны будуць тычыцца, напрыклад, беларусаў, гэта таксама нікуды не сыходзіла, каб пазіцыя Беларусі і беларусаў была згаданай. 

Таксама гэта тыя людзі – што вельмі важна — якіх, па-першае, як у нармальных парламентах, выбірае народ і якія камунікуюць з гэтым народам, якія камунікуюць таксама з медыямі і з усімі астатнімі. І ўсе гэтыя людзі, калі ствараюцца групы сяброў Беларусі, становяцца ў пэўным сэнсе нашымі сябрамі, нашымі амбасадарамі вольнай Беларусі. Яны расказваюць, зноў такі, свайму народу і ў медыях пра сітуацыю ў Беларусі, і тады пашыраецца кола людзей, пашыраецца медыйнае кола, якое будзе згадваць Беларусь. 

Таму гэта сапраўды, як у любых добрых адносінах з людзьмі, у камунікацыях, вельмі важна мець сваіх сяброў. Таму што яны могуць дапамагчы ў канкрэтнай справе — вось калі, скажам, у Польшчы правесці нейкі закон, які дапаможа, альбо нейкую рэзалюцыю, — але таксама і, як кажуць, in the long run, то бок ў дальней перспектыве. Таму што гэтыя людзі змогуць дапамагчы ў будучыні, для будавання новай Беларусі. То бок мы сапраўды выбудавалі, выбудоўваем вялікая сяброўскае кола беларусаў, кола, якога ў Беларусі за ўвесь гэты час не было створана ні ўрадам, ні МЗС, ні парламентам. Гэта былі такія вельмі абмежаваныя стасункі, вельмі абмежаваныя камунікацыі. 

Таму, зноў такі, калі ў нас, у вольнай, свабоднай Беларусі, дэмакратычнай гэтыя кантакты таксама дапамогуць у будаванні канкрэтных справаў, магчыма, бізнэс-праектаў, магчыма, нейкіх адукацыйных праграм, у білатэральных адносінах. То бок заўсёды мы глядзім, што гэта дапамагае таксама на будучыню. Магчыма, гэта не дапаможа сёння ці заўтра, але ў найбліжэйшай перспектыве.

Якая самая смешная гісторыя здарылася ў візіце Святланы?

Такіх гісторый, скажу вам, вельмі шмат. На вялікі жаль, я не магу, напэўна, іх расказваць, але сапраўды бываюць розныя гісторыі, вясёлыя гісторыі. Часам гэтыя вясёлыя гісторыі звязаны з нейкімі нервовымі сітуацыямі, цэйтнотнымі сітуацыямі. Я гляджу зараз на нашага аператара і згадаў, як мы ў адным з візітаў... Гэта проста бытавая сітауцыя: візіт пачаўся для нас, здаецца, а сёмай уранку, і апошняя сустрэча скончылася, каб не памыліцца, ці ў 23:30, ці амаль апоўначы. Гэта быў кангрэс, вялікае, вельмі важнае мерапрыемства, і яно скончылася амаль у 12 ночы. То бок увесь дзень мы на нагах, Святлана працуе – гэта, зрэшты, яе звычайны графік, — і мы такія стомленыя, і нам трэба вылятаць у наступную краіну, з наступным візітам праз тры гадзіны, у 3:30 ці а чацвёртай. То бок такая разбежка – тры гадзіны, троху паспаць і паехаць. Зразумела, усе стомленыя, і адзін з сяброў дэлегацыі забыў сваю торбу з усімі патрэбнымі рэчамі на месцы, дзе адбывалася мерапрыемства. Зразумелі мы гэта толькі ранкам, толькі калі амаль ужо хутка вылет. І мне трэба было прыехаць у гэтае месца і растлумачаць ахоўнікам, што я усё ж такі раблю тут так рана. Яны вось з такімі вачыма на мяне глядзелі: «Што ты забыў? Прыйдзі папазней, мы адкрыемся, мы яшчэ спім». Было весела апасля пра гэта згадваць, як мы там бегалі, як я бегаў у гэтае месца, каб забраць патрэбныя для нас рэчы. Але заўсёды кажу — нейкія такія вясёлыя гісторыі часта з нейкімі экстрэмальнымі выпадкамі яднаюцца. 

Ці ёсць у беларускім МЗС сапраўдныя дыпламаты?

Я думаю, што безумоўна ёсць. Я ўпэўнены, што ёсць там людзі адукаваныя, якія разумеюць, як працуе дыпламатыя, як яна мусіць працаваць прынамсі, людзі, у якіх была і адукацыя, і пэўны досвед. Зразумела, што наша беларуская дыпламатыя да 20-га года не развівалася, як мусіць развівацца звычанае МЗС у звычайных умовах, калі ёсць добрасуседскія адносіны, а не калі трэба ўвесь час адзінае, чым займацца, гэта спрабаваць адбельваць рэжым. Але сапраўды, я ўпэўнены, што ёсць, і дарэчы, шмат з іх сышлі з МЗС пасля 20-га году, працуюць у іншых сферах, і у камунікацыі з імі сапраўды ты бачыш, што гэта прафесіяналы. Я спадзяюся, што тыя людзі, якія ўсё яшчэ па тых ці іншых прычынах застаюцца ў МЗС, змогуць зрабіць правільны выбар, усё ж такі не гандлявацца са сваім сумленнем і скарыстаць свае таленты, свае прафесійныя таленты на больш карысную працу, на тую працу, якая будзе ім прыносіць задавальненне і краіне і агулам нашай будучыне.

Ці праўда, што ўсе дыпламаты – шпіёны?

Я думаю, што няпраўда. Цікава, адкуль гэта выбудоўваецца. Магчыма, можна проста паразважаць нават над словам «дыпламат», там «два», падваенне. Сапраўды, можна падумаць, што дыпламат гэта ўсё ж такі не палітык, вельмі важна размяжоўваць – гэта чалавек, які выконвае канкрэтную працу і з’яўляецца люстэркам сваёй дзяржавы, свайго ураду і даносіць ягоную пазіцыю. У дыпламата звычайна не шмат застаецца ад сябе.

Я, напрыклад, даследваў гэтую тэму больш з акадэмічнага пункту гледжання ў сваёй магістарскай працы па дыпламатыі. Якраз я тады даследваў вось гэтую дзіхатамію дыпламатычнай службы: як людзі ў пэўных канкрэтных выпадках мусяць выконваць працу, якая ідзе супраць з іхнімі поглядамі па пэўных пытаннях. Я рабіў інтэрв’ю з канкрэтнымі амбасадарамі, з дыпламатамі пэўных краін. Я не буду называць усе прыклады, але, скажам, як мінімум, не ўсе дыпламаты падтрымлівалі – ці былі абсалютна супраць – палітыкі Трампа. Але яны мусілі ўсё роўна працаваць у Дзярждэпартаменце і неяк прыстасоўвацца ў пэўным сэнсе. Некаторыя не, некаторые сыходзілі. Быў – здаецца, 17 ці 18 год – шэраг дыпламатаў, якія сышлі ў гэты час з працы, таму што яны не маглі яе выконваць. Гэта не значыць, што гэта не тычыцца пытання пра шпіёнаў, але я думаю, што шпіён – звычайны той, хто працуе і за тых, і за тых, то бок ёсць нейкі дуалізм. Я думаю, сапраўды, у дыпламатаў можа быць пэўны дуалізм, але гэта не звязана са шпіёнствам. Хаця калі паглядзець на Другую сусветную вайну, былі пэўныя дыпламаты, якія працавалі і на тых, і на тых.

Якімі якасцямі трэба валодаць, каб стаць дыпламатам?

Я думаю, што безумоўна гэта якасці добрай камунікацыі, гэта эмпатыя, эмпатычнасць, добрае пачуццё гумару, таму што няма нічога горшага, чым нудны дыпламат, як гэта можа быць. І таксама, я думаю, пэўная вострасць розума і таксама магчымасць, уменне пэўнае нават не прымаць рашэнні, а проста каб у цябе мозг мог хутка працаваць. Гэта сапраўды дапамагае. 

Але самае-самае важнае – гэта ўсё ж такі камунікацыя з людзьмі, камунікацыя з калегамі, звычайныя чалавечыя якасці. Калі хтосьці думае стаць дыпаламатам, калі ў вас добрыя стасункі з вашымі сябрамі і на кожнай вашай вечарынцы вы знаходзіце добра агульную мову з людзьмі, то гэта добрая для гэтага якасць. 

Ну, і сапраўды, нейкая адукацыя, разуменне, як працуюць міжнароныя адносіны. Веданне моваў вельмі важнае. Мова камунікацыі, здавалася б, такая простая рэч, але яна сапраўды вельмі шмат чаго вырашае. Калі ты проста размаўляеш з людзьмі на адной мове – пажадана на іхняй мове – неяк большасць пытанняў нават лягчэй, хутчэй, прасцей ідуць. У мяне, напрыклад: апрача ангельскай, я валодаю іспанскай мовай, і калі мы камунікуем з іспанцамі па нейкіх тэхнічных ці па практычных пытаннях, усё вырашаецца неяк хутчэй, чым калі б мы тое ж самае казалі па-ангельску. Таму мова адразу робіць, веданне мовы адразу робіць крок наперад. Вось уявіце, калі да вас прыйдзе замежнік і пачне з вамі па-беларуску размаўляць. Адразу ствараецца элемент таго, што гэты чалавек вам прыемны, што ў яго ёсць пэўная павага, у вас ёсць пэўная павага да яго, што ён вывучыў вашую мову. Таму мова – гэта не якасць, ведама, але, калі ўжо казачь пра больш такія тэхнічныя скілы, то мова камунікацыі вельма важная. 

Пунктуальнасць таксама яшчэ. Пунктуальнасць – таму што з дыпламатычнай працай вельмі шмат чаго звязана і з пратакольнай працай таксама. Пунктуальнасць гэта вельмі важны момант таксама. Таму, калі вы паўсюль спазняецеся, не прыходзіце ў час, забываеце пра сустрэчы, забываеце, пра што вы дамовіліся, нешта блытаеце, тады, можа быць, дыпламатам быць складаней.

Кім вы бачыце сябе ў будучыні? На якой пасадзе ў новай Беларусі? Вашыя мары і планы?

Я мару перадусім проста вярнуцца ў сваю родную краіну. А наконт роляў, я ўпэўнены, што для ўсіх беларусаў, якія зараз працуюць для будучыні гэтай краіны, знойдзецца важнае і патрэбнае месца. Яно можа быць у розных сферах. У маім выпадку гэта можа быць дыпламатыя, гэта можа быць у прыватным сектары, гэта можа быць у адукацыі. То бок я думаю, нам у час новай Беларусі адкрыецца так шмат новых дзвераў, так шмат новых магчымасцяў для кожнага, што мы, можа, першы час будзем думаць з чаго выбраць. Таму я думаю, што тады і даведаемся.

Якое стаўленне да беларусаў зараз у розных краінах? Наколькі беларускі парадак дня сышоў з першых старонак?

Пачну з другога, з «першых радкоў». Сапраўды, пасля вайны Украіны Беларусь адыйшла з першага плана, але тое, што мы спрабуем, як я тлумачыў, рабіць, – гэта паказаць, што без вырашэння беларускай праблематыкі немагчыма вырашыць пытанне Украіны. Таму што без дэмакратычнай, вольнай, незалежнай суверэннай Беларусі ніколі не будзе бяспечнай Украіна. Гэтак жа сама, як без перамогі Украіны нам складана будзе ўявіць вольную, свабодную Беларусь. Таму што сапраўды нашыя лёсы ўзаемазвязаныя. Гэта таксама вельмі важна. 

Гэта, з большага, атрымоўваецца данесці да дэмакратычных краін, да ўрадаў, але гэта пэўны высілак, на гэта трэба аддаваць шмат часу, каб давесці, чаму так. Таму што, ведаеце, мы ж назіраем, што нават не для ўсіх беларусаў гэта можа быць зразумела, не для ўсіх украінцаў гэта таксама зразумела. Здавалася б, гэта канкрэтная, відавочная рэч: што мы суседзі, што мы – у добрым сэнсе гэтага слова – братэрскія народы, і ў добрым сэнсе слова мы маем супольную будучыню разам. Але прыходзіцца тлумачыць нават украінцам, нават беларусам. 

Таму як бы сыходзіць з першых радкоў, але мы паказваем, як гэта ўсё ўзаемазвязана і што праблема мусіць вырашацца комплексна. 

І з гэтым, зрэшты, звязана і другое пытанне — стаўленне да беларусаў. Як я разумею, гэта, напэўна, усё ж такі пытанне, менавіта якое стаўленне пасля вайны. Таму што ўсё ж такі з 20-га году беларусы былі сымбалем негвалтоўнай барацьбы, сымбалем годнасці, сымбалем змагання за свабоду, прыкладам гэтага змагання. Таму што большасць краінаў ужо атрымалі гэтую свабоду, яны ў ёй жывуць, яны штодзенна гэтага не заўважаюць, не думаюць пра гэта. А тут канкрэтны прыклад пад бокам, у цэнтры Еўропы, людзей, якія за гэта ўсё працягваюць змагацца. 

Таму гэты наратыў захаваўся, але зразумела, што з вайной нейкія фокусы пачалі ссоўвацца. І тут было вельмі важна – на пачатку вайны і зараз – паказаць, што беларусы супраць гэтай вайны, што ёсць беларускія дабраахвотнікі, якія насамрэч аддаюць сваё жыццё за Украіну. Таму што для многіх з іх гэта шанец на новую Беларусь, на свабодную, вольную Беларусь. І тыя акты сабатажу, тыя мэсіджы, якія дасылаюцца ў «Беларускі гаюн», уся тая падтрымка ад дыяспары для Украіны – усе гэтыя рэчы дапамаглі паказаць, што беларусы ўсё ж такі на правільным баку ў гэтай жахлівай вайне. 

І гэтыя мэсаджы, калі яны даносяцца, калі яны праходзяць праз пэўны час, праз пэўныя фільтры ў людзей, яны сбалансоўваюць стаўленне да беларусаў. Таму што ўсё адно на кожным візіце мы працягваем казаць, што вось ёсць рэжым, які адказны за тое, што ён аддаў нашу зямлю, нашае неба для атакі на Украіну, але гэта дзеянні групы людзей, якіх ніхто не абіраў, у якіх няма ніякай легітымнасці. 

Беларускі народ зрабіў іншы выбар і робіць, паказвае іншы выбар у дачыненні да вайны. Таму, калі коратка адказваць, стаўленне збалансоўваецца, але з гэтым трэба штодзённа працаваць і штодзённа паказваць сапраўдных беларусаў, паказваць тое, чым ёсць наша нацыя і што мы не падтрымліваем вайну.

Далучайцеся да валанцёраў Офіса Святланы Ціханоўскай! Цяпер гэта можна зрабіць праз чат-бот: @AskOffice_Bot

Жыве Беларусь!