Неліктен қытайлық эмитенттер бірнеше нарықта сауда жасағанды қалайды

2024 жылы IPO барысында NASDAQ инвесторларынан $17,2 млрд, NYSE — $15,6 млрд, ал Гонконг биржасында — $10,7 млрд тартылды. АҚШ-тағы листинг эмитенттің акционерлердің базасына қолжетімділігін, жоғары өтімділігі мен беделін қамтамасыз етеді. Алайда ҚХР компаниялары қосымша шығындарға қарамастан, қосарлы листингті (әдетте Америка мен Гонконгта) жиі таңдайды. Неге екенін анықтап көрелік.

Саясат

Қосарлы листинг тәжірибесі жаңа шыққан жоқ. Оның айқын артықшылықтары — инвесторлардың жаңа базасы, нарықта көрінудің ұлғаюы, сауда-саттық белсенділігінің (егер биржалар әртүрлі уақыт белдеулерінде болса) неғұрлым ұзақтығы. Алайда ҚХР эмитенттері жағдайында саяси себептер бірінші орынға шығады.

АҚШ пен Гонконгтағы биржалардағы параллельді листинг АҚШ-та қытай компаниялары үшін реттеуді қатаңдату аясында танымал бола бастады. Олардың кейбіреулері есеп берудегі айла-шарғы жасағаны үшін тұтқындалды, оған жауап ретінде американдық билік 2021 жылдың соңында шетелдік компаниялардың жауапкершілігі туралы заң қабылдады (HFCAA). Оның нормативтеріне сәйкес, шетел қатысатын жария бизнес листинг алу (сақтау) үшін неғұрлым қатаң американдық нормалар бойынша есеп беруі тиіс. Бұл тек АҚШ-та лицензияланған аудиторлардың ғана есеп беруін растауды көздеді және бұрын ашылмаған эмитенттер үшін үй нарығындағы тексеру деректеріне қолжетімділікті ашты. Нәтижесінде электрондық коммерция гиганты Alibaba (BABA) қоса алғанда, ҚХР-дан 80-ге жуық компания листингтен шығару тәуекеліне тап болды.

Бұл қытайлық бизнестің АҚШ-қа орналасуға деген қызығушылығын бәсеңдетіп қана қоймай (2022 жылы америкалық биржаларда IPO-ны Аспан асты елінің алты компаниясы ғана өткізген), қазіргі эмитенттер үшін осы нарықтан мәжбүрлі түрде кету қаупін туғызды.

Бірнеше бағытта

Қытай бизнесіне қатысты американдық реттеушілерді бақылау бірқатар бағыттар бойынша күшейтілуде. 2021 жылдың қаңтарынан бастап NYSE China Telecom, China Mobile және China Unicom компанияларын листингінен алып тастап, үкіметтің жарлығына сәйкес Қытай әскерімен байланысты компанияларға АҚШ инвестицияларына тыйым салды. 2021 жылғы наурызда сол себептерге байланысты Штаттарда CNOOC Limited мұнай-газ компаниясының акцияларымен сауда-саттық тоқтатылды. 2022 жылы China Eastern Airlines және China Southern Airlines мемлекеттік әуе тасымалдаушылары Нью-Йорк биржасынан депозитарлық қолхаттарын өз еркімен қайтарып алды.

Алайда, қытайлық мемлекеттік кәсіпорындармен байланысы жоқ шағын компаниялардың американдық қор алаңдарында орналасып, онда тұрақтап қалуы әлдеқайда оңай екенін атап өткен жөн.

Alibaba және оның соңынан ерушілер

2014 жылы Alibaba АҚШ нарығында алғашқы орналастыру өткізді, ал 2019 жылы Гонконгта екінші рет листинг алды. Бұл шешімнің себебі нарықтық болды, атап айтқанда, компания үлкен клиенттік база қалыптасқан өңірлерден келген инвесторлар санын ұлғайтуға ұмтылды. 2022 жылы компания Гонконг биржасындағы қайталама листингті бастапқы листингке ауыстырды. Бұл негізінен саяси факторлардың ықпалымен болды. Бірінші кезекте биржаға қатысудың ағымдағы конфигурациясы эмитентке Вашингтон мен Бейжің арасындағы шиеленісті қарым-қатынастарға байланысты тәуекелдерді азайту үшін көп мүмкіндіктер береді.

Көп ұзамай Alibaba-дан кейін JD.com (JD), NetEase (NET), Baidu (BIDU), Trip.com (COM), li Auto (LI) және XP маркетg (XPEV) сияқты онлайн-маркетплейс саяси тәуекелдерді азайтуға және Азия аймағындағы инвесторлар базасын кеңейтуге ұмтылды.

Геосаяси себептер компаниялар үшін негізгі болғанымен, ішкі себептер Гонконг биржасының тартымдылығын арттыруда белгілі бір рөл атқарды. 2018 жылдан бастап оған шығу шарттары жеңілдетілді. Атап айтқанда, бұған дейін алаң соңғы үш жылда листингке үміткердің бизнесі табысты болуын талап еткен. Бұл, мысалы, биотехнологиялық компаниялар үшін орналастыру перспективаларын жауып, оларды АҚШ-та инвесторлар іздеуге мәжбүр етті. Тәсілді түзету мүдделі эмитенттер санын ұлғайтты. Қытайдың құрлығындағы инвесторлардың Гонконг биржасына кіруін жеңілдететін Stock Connect бағдарламасының пайда болуы да өз рөлін атқарды.

Аспан асты елінің Америкадағы рекордтары

• 2014 жылдың қыркүйегінде Alibaba АҚШ-та Қытай компаниясы үшін ең ірі IPO өткізді, нәтижесінде $21,8 млрд алды. Сауда-саттық басталғаннан кейінгі бірінші айда оның акцияларының өсуі 45% -дан асты, ал алты жыл ішінде баға белгіленімдері $319,32 (орналастыру бағасына + 370%) тарихи максимумға жетті.
• JD.com $1,8 млрд. тартылған америкалық алаңдарда орналастыру көлемі бойынша ҚХР эмитенттері арасында екінші орынға ие IPO-дан кейінгі бірінші айда акциялар 35% -дан астам өсті. $108,29 белгісіндегі тарихи максимум 470% өсу нәтижесінде жеті жыл ішінде белгіленді.
• Baidu АҚШ биржасында 2005 жылғы тамызда дебют жасады және 4,04 млн АҚШ депозитарлық қолхаттарын орналастыру нәтижесінде $109,1 млн тартты. Бірақ сауда-саттықтың бірінші күнінде баға төрт жарым есе қымбаттады ($27-ден $122,54-ке дейін).
• Pinduoduo (PDD) АҚШ нарығына 2018 жылғы шілдеде шықты, $16 акция бағасы кезінде инвесторлардан $1,6 млрд алды. Сауда-саттықтың бірінші айында оның қағаздары 72% қымбаттады, ал $212,6 белгісіндегі тарихи максимум 2021 жылғы ақпанда жетті (орналастыру бағасына + 1229%).
• Li Auto 2020 жылдың шілдесінде IPO өткізді және бір акция үшін $11,5 бағасы кезінде $1,1 млрд тартты. Бастапқыда қағаздар инвесторларға ерекше шабыт берген жоқ, бірақ төрт айдан кейін 300% -дан астам қымбаттады.

Epic fail

Қытайлық эмитенттерді АҚШ-та табысты орналастырудан басқа, проблемалық жағдайлар да болды. Сәтсіз өткен ІРО-ның көрнекі мысалы Luckin Coffee-ге тиесілі. Компания NASDAQ-қа 2019 жылдың мамырында шықты және $562 млн алды. 2020 жылғы қаңтарда компанияның акциялары $50 деңгейінде максимумға жетті, себебі сатылымдардың тоқсандық өсімі 558% болды. 2020 жылғы сәуірде эмитент есептілікті $300 млн. астам сомаға бұрмалағанын мойындады. Қытайлық реттеушілер Luckin Coffee негізін қалаушылардың аралас байланыстары бар алушыларға $140 млн сомасында күмәнді төлемдер тапты. Нәтижесінде 2 сәуірдегі сауда-саттық барысында компанияның акциялары 75% -ға арзандады. Оларды 2020 жылдың маусымында инвесторларды алдағаны үшін эмитентке $180 млн айыппұл салып, листингтен алып тастады.

Сәтсіз аяқталған сериал

Қытай компанияларының АҚШ нарығына кері қосылу жолымен шығу тәжірибесі, сондай-ақ кері IPO деп аталады. Оны өткізу үшін жекеменшік компания жария сатып алып, күрделі және ұзақ тексерулерсіз листинг алады. 2008 жылғы қаржы дағдарысынан кейін бірден осындай жолмен АҚШ биржаларына ҚХР-дан бірнеше жүз компания шыға алды. Ел үкіметі Бағалы қағаздар және биржалар жөніндегі комиссияға (SEC) олардың операцияларын бақылауға тыйым салды. Реттеудің жоқтығы «үлкен төрттіктің» аудиторлардың қытайлық филиалдарының оң қорытындыларымен жабылған көптеген теріс пайдалануларға әкелді.

2009 жылдан 2012 жылға дейінгі осындай оқиғалар инвесторларға $500 млрд. астам шығын әкелді. Кері IPO тетігін пайдаланатын қытай компаниялары үшін бұл бедел мен ақшаны жоғалтуға айналды. Кейінгі жылдары SEC осындай жүздеген компанияны талқылаудан кейін АҚШ нарығынан шығарды. Биржаға шығу стандарттары қатайтылды, ал 2012 жылдың желтоқсанында қытайлық жетекші әлемдік аудиторлардың еншілестеріне қатысты сот талқылаулары басталды. Наразылықтарды реттеу барысында 2015 жылғы ақпанда оларға $500 мың көлемінде айыппұл салынып, жұмыс әдістерін түзету міндеті жүктелді.

Әрі қарай одан да күрделі

Демек, қытайлық компанияларды Америкада орналастыру белсенділігі ең алдымен геосаясатқа байланысты. Вашингтон мен Бейжің арасындағы белгісіздік Аспан асты елінің бизнесмендерін бастапқы листингті алу үшін Гонконг биржасын таңдауға ынталандырады.

АҚШ-тағы пайыздық мөлшерлемені төмендету және Қытай экономикасына мемлекеттік қолдау көрсету перспективалары осы таңдаудың қосымша дәлелдері болып табылады. Бұл Гонконг биржасында IPO есебінен тартылған қаражат көлемінің жылына $18,2 млрд-қа дейін өсуін болжауға негіз береді.

Бұл ретте біз кейбір қытайлық кәсіпорындар, әсіресе жоғары технологиялық сегментті білдіретін кәсіпорындар америкалық нарықта орналастыруды жалғастырады деп есептейміз. Оларды таңдаудың пайдасына жергілікті инвестициялық қоғамдастықтың инновациялық бизнес-модельдерге жоғары қызығушылығы, сондай-ақ Штаттардың халықаралық нарық ретіндегі ежелгі беделі және нарықты дәл бағалау үшін оңтайлы баламалардың болуы.

• Келесі мақала «Тәуекел лабиринті»
• Алдыңғы мақала «Юанмен ойын»
• Мазмұны