«Егер геосаяси жағдайды ескеретін болсақ, қазір Қазақстан — бизнес үшін бірегей аймақ»
Black Ice AI компаниясының негізін қалаушы Элисар Нұрмағамбетов көптеген жылдар бойы өзінің технологиялық шешімдерін АҚШ үкіметіне сатумен айналысты, ал қазір Қазақстан нарығына шығып отыр. «Финансист»-ке берген сұхбатында кәсіпкер екі елдегі жұмыстың ерекшеліктері туралы айтты
Элисар, Сіздің компанияңыз немен айналысады?
Біз қаржылық қылмыстарға қарсы тұру үшін өнімдер әзірлейміз, біздің клиенттеріміз — мемлекеттік органдар, соның ішінде американдық. Black Ice AI-ге дейін мен финтех, антифрод және комплаенс саласында жұмыс істедім, жеке сектордағы алаяқтыққа қарсы іс-қимыл тақырыбы маған жақсы таныс. Алайда, коммерциялық компаниялар алаяқтарды анықтауға тырыспайтынын және олар үшін оны тоқтату маңызды екенін байқадым. Осылайша, мемлекеттік қызметтер үшін қылмыскерлерді өздері қадағалау идеясы пайда болды.
АҚШ -та және Қазақстанда киберқауіпсіздікке жалпы көзқарастары қандай?
АҚШ-та күн сайын миллиондаған клиенттерге қызмет көрсетіледі, миллиардтаған банктік операциялар өңделеді, олардың арасында алаяқтық немесе қылмыстық операциялар да бар. Американдық реттеушілер жағдайды мұқият бақылап, қылмыстарға тиімсіз қарсы тұру әрекеттері үшін қаржы институттарына үлкен айыппұлдар тағайындайды — орташа есеппен $200 млн, кейде бірнеше есе жоғары. Банктер бұған өте байыпты қарайды: олар қымбат жүйелерді сатып алады, қызметкерлердің үлкен штатын жалдайды, жетекші сарапшыларды тартады.
Қазақстанда транзакциялар көлемі тиісінше әлдеқайда қарапайым және қызметкерлер саны аз. Бірақ нарықтағы басты мәселе — қаржылық қылмыстарға қарсы іс-қимыл саласындағы озық шешімдерді жеткізушілердің орасан зор тапшылығы. Классикалық провайдерлердің өнімдері бұрыннан ескірген және қазіргі заманғы қауіп-қатерлермен күресуге жарамайды. Бірақ жағдай біртіндеп жақсарып келеді.
Ал нарықтық жағдайлар тұрғысынан сіз не атап өтер едіңіз?
Ең алдымен нарық мөлшері. Қазақстанда ол өте шағын, оны дамыту үшін абсолютті көшбасшы болып, көлденеңінен өсу керек. Осыған байланысты біз экономиканың әртүрлі салаларында экожүйелер құратын ірі ойыншыларды көреміз.
АҚШ-та нарық өте үлкен. Тек Техастың ЖІӨ барлық ТМД елдерінің жалпы өнімінен үлкен. Американдық қаржы секторында 9 мыңға жуық қаржы институттары жұмыс істейді. Бәсекелестік өте маңызды, сондықтан мұнда табысқа жету үшін бір тауашаны таңдап, бір маңызды мәселені тауып, оны басқаларға қарағанда жақсы шешу керек.
Технологиялық шешімдер провайдерінің көзқарасы бойынша, мен АҚШ-та жеткізушіден кешенді тәсіл күтпейтінін атап өтейін. Мұнда олар сіздің өніміңізді сатып алады, оны нарықтағы комплименттік шешіммен толықтырады, тағы бірнеше шағын шешімдер алады және осының бәрінен ішкі экожүйе қалыптастырады.
Қазақстанда клиент жеткізушіден «барлығы біреуінің ішінде» өнімін күтеді. Оны әзірлеу және сату үшін сізде үлкен ресурстар мен қызметкерлер құрамы болуы керек. Мұны істеу үшін сіз клиенттік базаны құруға тырысуыңыз керек, бірақ нарықтың мөлшері бұған жол бермейді.
Сондай-ақ, Қазақстанда «аға, көке» факторы бар, немесе қазіргі тілмен айтсақ - әкімшілік ресурстар. Бұл әр кезеңде, әр салада болады. АҚШ-та да өзінің «ағалары» бар, бірақ нарық үлкендігі соншалықты, әкімшіліктің әсері байқалмай қалады, ол тек үлкен жобаларда көрінеді. Тиісінше, нарықтың басым көпшілігі сіздің өніміңіздің немесе шешіміңіздің сапасы, беделі, адалдығы, сенімі маңызды болған кезде адал бәсекелестік жағдайында жұмыс істейді…
Осы жағдайларды ескере отырып, АҚШ - та ма немесе Қазақстанда ма, қай жерде қиын екенін айту қиын. Нарық та, көзқарастар әртүрлі, сондай-ақ мәдениет пен бизнес этикасы да әртүрлі. Мүмкін, Қазақстанда жұмыс істеуге дағдыланған адамға АҚШ-та оны дамыту қиын шығар, — және керісінше.
Сізде жылдың соңында қорытындылау дәстүрі бар ма? Сіз қандай маңызды сәттерді атап өтесіз?
Соңғы 12 жылда АҚШ-та тұрып келгеннен кейін, биылғы жылды Қазақстанда өткізгендіктен, осы жыл ерекше болды десек болады. Әрине, отандық және американдық нарық, бизнес жүргізу стилі арасындағы айырмашылық, әсіресе мемлекетпен жұмыс істеуге қатысты айырмашылығы жер мен көктей әрине. Үйрену қиын, бірақ оған үйрену керек пе, сол жағын білмедім. Мүмкін ескі тиімсіз процестерді өзгертуге тырысқан дұрыс шығар. Алайда, жалпы Қазақстан — бизнес үшін бірегей аймақ болып табылады. Біздің елімізге барлығы жан-жақтан назарын тігуде, бұл бизнесті жүргізу үшін қосымша мүмкіндіктер ашады.