Оқыс олжа
Микросток деген не және оларды қалай түсінуге болады
1992 жылдың 26 маусымында шағын ғана көпшілік біле бермейтін кофейня желісі Starbucks өзінің акцияларын NASDAQ -та бір данасын $17 доллардан орналастырып, IPO-ға шықты. Инвесторлар 140 кофейня нүктелерінен тұратын, жылдық табысы $73,5 млн, $250 млн болатын бизнесті бағалады. 31 жылдан кейін 25 мыңнан астам кофейнялардан тұратын трансұлттық корпорацияның қағаздары әлем бойынша орналастыру бағасынан 279 есе қымбат тұрады.
Биржаға шыққан кезде Starbucks шағын компанияларға қатысты болды. Оларды микростоктар (Microcap Stocks) немесе Пенни акциялары (Penny Stocks) деп те атайды, олар ірі инвестициялық үйлердің немесе танымал институционалдық инвесторлардың назарын сирек аударады. Бірақ егер мұндай компаниялар жарып шықса, олар туралы кітаптар жазады, ал табысқа жету тарихы бизнес мектептерінде зерттеледі.
Бұл мақалада біз мұндай қағаздардың нарығы қалай қалыптасқаны және инвесторға одан перспективалы идеяны қалай табу керектігі жайлы әңгімелейтін боламыз.
Нарықпен қатар жүру
Шағын капиталдандыру компанияларының тарихы (Microcap Stocks, Penny Stocks) американдық қор нарығының эволюциясымен байланысты. 1930-40 жылдары 1934 жылғы қор биржалары туралы Заңның қабылдануы және Ұлы депрессияға байланысты Бағалы қағаздар және биржалар жөніндегі комиссияның (SEC) құрылуы микростоктардың ережелерін қалыптастыруға көмектесті. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін көптеген шағын компаниялар қоғамдық нарыққа шықты.
1990 жылдардың аяғында нүктелік көпіршіктің фонында микростоктарға деген қызығушылықтың артуы байқалды, ал кейбіреулері, мысалы, Amazon және eBay, өз салаларының көшбасшылары болды. Бұл жетістіктің екінші жағы – компаниялардың өздерінің ғана емес, жосықсыз брокерлердің тарапынан да алаяқтық жағдайлары көбейген жағдайлар болуы мүмкін, мәселен, «Уолл-стрит қасқыры» фильміндегідей. Түсінікті болу үшін Канададағы Bre-X Minerals шағын тау-кен компаниясының тарихын мысалға келтірейік. 1995 жылдың қазан айында оның өкілдері Индонезиядағы өзіне тиесілі кен орнында алтынның керемет қоры табылғанын айтты. Инвесторлар холдингтің қағаздарын сатып ала бастады, оларды аспандағы биіктерге итермеледі, ал 1996 жылдың мамырына қарай акциялар тиын санатынан көк чиптерге айналды. Бұл ретте компанияның капиталдандыруы 6 миллиард канадалық долларға жетті. Бір жылдан кейін BRE-X Minerals алаяқтық туралы айыптаулардан кейін банкротқа ұшырады, өйткені Индонезияның алтын кеніші негізінен бос сөз болып шықты.
Ірі жанжалдар инвесторларды қорғауға және жалпы қор нарығына және атап айтқанда микростоктарға деген сенімді арттыруға бағытталған Penny Stock Reform Act (1990), Sarbanes-Oxley Act (2002) және Securities Fraud Enforcement Act (2004) заңдарын қабылдауды қоса алғанда, күрделі реттеуші базаны құруға әкелді.
ХХ ғасырда шағын капиталдандыру нарығы макро тенденцияларды ұстанды. 2001 жылғы 11 қыркүйектегі шабуылға және энергетикалық алпауыт Enron-ның банкроттығына байланысты жаңа ғасырдың басындағы жоғары құбылмалылық жаһандық қаржылық дағдарыс пен рецессия қалпына келтіру және инновациялық даму кезеңдерімен алмастырылды. Пандемия цифрлық трансформация және әлеуметтік жауапкершілік сияқты үрдістерді жеделдетіп, нарықтың құбылмалылығын арттырды. Дегенмен, компаниялар аман қалды әрі технологиялар, денсаулық сақтау немесе энергетика саласындағы инновациялық шешімдерді ұсына және дамушы нарықтарды кеңейте отырып, жаңа жағдайларға бейімделді.
Бүгінгі таңда микрокаптар динамикалық және құбылмалы нарық болып табылады, онда кірістіліктің жоғары деңгейі инвестордан терең аналитиканы, жетілдірілген тәуекелдерді басқаруды және портфельді әртараптандыруды талап ететін тәуекел дәрежесімен қатар жүреді.
Қайда қарау керек
Penny Stocks санатындағы эмитенттерге салыстырмалы түрде шағын нарықтық капитализациясы бар компаниялар кіреді, әдетте $50-ден $300 миллионға дейін, бірақ бұл шекаралар әр түрлі болуы мүмкін.
Шағын компаниялардың ең танымал және ең репрезентативті индексі — Russell MicroCap. Оның есептеу базасына Russell 2000 құрамына кіретін 1000 ең кіші эмитент және американдық биржаларда листингтен өткен 1000 ең кішкентай компания кіреді. Орташа капиталдандыру $148 млн құрайды.
Әдеттегі микрокап, көбінесе нақтылау немесе іске қосу сатысында өз өнімін дамытады. Мысалы, бұл Hyzon Motors (HYZN; капиталдандыру $296 млн) сутегі отыны бар ауыр жүк көлігі болуы немесе клиникалық сынақтардың III фазасында жүрек жеткіліксіздігі мен I типті қант диабетін емдеуге арналған Lexicon Pharmaceuticals (LXRX; $291 млн) ұсынған "Сотаглифлозин" препараты сияқты мүмкін.
Көлемі бойынша шағын капиталдандыру компанияларының акциялары үлкен және тұрақты эмитенттермен салыстырғанда өтімділігі төмен. Мұндай акциялар талдаушылардың шолуларына кірмейді және ірі институционалдық инвесторлардың портфеліне сәйкес келмейді, бұл өз кезегінде тәуекелге төзімді инвесторлар үшін қосымша мүмкіндіктер тудыруы мүмкін.
Экономикалық құлдырау кезеңінде мұндай акциялар әдетте ірі компаниялармен салыстырғанда жоғары құбылмалылықты көрсетеді. Сонымен, 2008-2009 жылдардағы жаһандық қаржы дағдарысы кезінде Russell MicroCap индексі кеңейтілген нарыққа қарағанда 65% -ға, S&P 500-дегі 56,8% - ға тереңдей түсті. Алайда, одан әрі қалпына келтіру ауқымы 85,9% - ға қарсы 134,5% - бен әсерлі болды. Ұқсас тенденция, тек айқынырақ, ковидтің құлдырауы және одан кейінгі қалпына келтіру кезінде байқалды. Құлдырау тереңдігі 26% - ға қарсы 43% құрады, ал өсуге қайта оралу S&P 500-де 79% - ға қарсы 172% кірістілік әкелді. Сонымен қатар, шағын компанияларға салалық тенденциялар, технологиялық инновациялар, заңнамадағы өзгерістер, сондай-ақ M&А* мәмілелері көбірек әсер етеді.
*Бірігу және жұтылу мәмілелері
Перспективалы микростоктарды табу қиын болуы мүмкін, бірақ бұл процесті жеңілдететін бірқатар құралдар бар. Инвесторлар Stock Analysis, MicroCap Spot және Scanz сияқты онлайн ресурстарды пайдалана алады. Олар белгілі бір критерийлер бойынша қағаздарды таңдауға көмектеседі және қажетті ақпаратты табуды жеңілдетеді. Айтпақшы, шағын компаниялар midcap сегментінің өкілдеріне қарағанда сыртқы әлемге онша ашық емес және айла-шарғы жасауға бейім, сондықтан инвесторлар өз портфеліне үміткерлерді қатаң түрде сүзгіден өткізуі керек.
Шағын компаниялардың АҚШ-тың жария нарығына шығу тарихы
*Special-purpose acquisition company — IPO рәсімін айналып өтіп, биржаға шығуды қалайтын басқа жеке ұйыммен бірігу үшін арнайы құрылған компания