Инвесторлардың жақын достары
Бағалы тастар жайлы біз біле бермейтін жеті факт
Алмастар, лағыл, замартас және сапфирлер зергерлік бұйымдарды жасау және капиталды жинақтау құралы ретінде көптеген уақыттар бойы пайдаланылып келеді. Олардың кен орындары соғысқа немесе бейбітшілікке жиі себеп болған. Қымбат тастар туралы барлығы белгілі сияқты, бірақ мамандарды ғана қызықтырмайтын бірқатар қызықты фактілер бар.
1. Қандай тастар шындығында бағалы екендігін ешкім білмейді
Сарапшылар әлі күнге дейін минералдарды асыл тастар санатына жатқызудың жалпы қабылданған критерийлерін әзірлеген жоқ. Асыл тастардың физикалық қасиеттеріне басқа да көптеген минералдар ие. Ал өзінің химиялық құрамы бойынша кейбір асыл тастар жақын «туыстар» немесе тіпті өзге де қатты пайдалы қазбалардың бір түрі болып табылады (мысалы, басым түрде көміртектен тұратын алмас пен графит; немесе бериллдің бір түрі болып табылатын изумруд). Сондықтан бүгінде қымбат тастарды басқа минералдардан ажырататын әлемдегі жалғыз критерий ең алдымен олардың сирек кездесуімен байланысты жоғары нарықтық баға болып табылады.
2. Асыл тастар өнеркәсіпте кеңінен пайдаланылады
Асыл тастар зергерлік салада ғана емес, экономиканың басқа секторларында да сұранысқа ие. Рас, олар үшін бұл минералдар зертханалық жағдайда синтезделеді. Мұндай алмаздар өнеркәсіптік немесе жасанды деп аталады. Оларды радиоэлектроника, аспап жасау, өзге де жоғары технологиялық салаларда кеңінен қолданады. Мысалы, қатты зімпара қағазда алмас немесе рубин жабыны болады. Жасанды және табиғи арзан құнды сапфирлер мен рубиндер смартфондар мен сағаттарға арналған шынылар мен бөлшектерді дайындау кезінде қолданылады. Аэроғарыш саласы аспаптар үшін оптикалық пластиналар дайындайтын өнеркәсіптік алмастардың, бериллдер мен сапфирлердің маңызды тұтынушысы болып табылады. Maximize Market Research агенттігінің болжамы бойынша 2029 жылға қарай әлемдік «зертханалық» алмас нарығының көлемі 19 млн караттан асады.
3. Тас өндірудегі алдыңғы қатардағы елдер — кедей елдер
«Кимберлий процесінің» деректері бойынша алмас өндіру бойынша 7 елдің қатарына тек бір ғана «Үлкен жетілік» мемлекеті — Канада кірді.
Индустрия көшбасшыларының үштігін Оңтүстік Африка елдері (Ботсвана, ОАР, Зимбабве) қалыптастырады, олар жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша ең жақсы жағдайда жаһандық топ-200, ал ең нашары — оның соңында. Замартас өндірісі мен экспорты бойынша Колумбия көш бастап тұр (85-орын), табиғи рубин нарығында Мьянмаға өмір сүру деңгейі рейтингінде оның 157-орнымен тең емес, ал сапфир нарығында жетекші ойыншы - Шри-Ланка (111-орын).
G20 деңгейіндегі жоғары дамыған елдерден бағалы тастардың ірі қорларымен тек АҚШ мақтана алады, онда Миссури және Монтана штаттарында сапфирлердің үлкен кен орындары орналасқан.
Графиттен алмас алу үшін, 1800°С температура және 120 мың атмосфера қысымы қажет
4. Кейбір асыл тастар әлі күнге дейін қолмен өндірілуде
Көшбасшы елдердегі ең аз технологиялық және бір мезгілде ең танымал өндіру тәсілі - шашыранды тастарды шаю. Өзендерден және басқа да көздерден су ағыны жағалауға топырақ шығарады. Балшық пен құмнан басқа онда кейде құнды минералдар да болады. Мәселен, Магок (Мьянма) алқабында 200 мыңға жуық жергілікті тұрғындар зергерлер «көгершін қаны» деп атайтын бірегей қызыл-күрең реңктегі лағылды іздеумен айналысады. Бұл ретте жергілікті халық қолөнерді механикаландыруға белсенді түрде қарсылық білдіріп, жұмысы мен күнкөріс қаражатынан айырылады деп қорқады.
5. Алмаздарды ірі корпорациялар өндіруде
Алмаздар шамамен 100-200 м тереңдікте орналасқан, оларды қолмен немесе қарапайым тәсілдермен алу мүмкін емес. Минералды тек ірі корпорациялар ғана өндіре алады. Негізінен Африканың оңтүстігінде шығарылатын бұл тастың әлемдік нарығының 40% -ға жуығын De Beers корпорациясы бақылайды. Оның иелері — британдық Anglo American тау-кен корпорациясы (AAL) және Ботсвана үкіметі. Сондай-ақ, әлемдік көшбасшыларға австралиялық BHP Billiton (BHP), британ-оңтүстік африкалық Rio Tinto (RIO) және ресейлік «Алроса» (ALRS) корпорацияларын жатқызуға болады.
De Beers алмасты өндірумен қатар, оларды өзінің De Beers Jewellers дүкендерінде де сатады
6. Алмастан ақша табу үшін құнды қағаздарды сатып алуға болады
Алмаз өнеркәсібіне инвестицияның бір тәсілі — алмаз өндірушілердің акцияларын сатып алу. Ең сенімді салымдар теориялық жағынан ірі капиталдандырылған компаниялардың қағаздары болып табылады, оның ішінде жоғарыда аталған Anglo American және Rio Tinto, BHP Group немесе «Алроса» қағаздары. Көбінесе капиталдандыру компаниялары, мысалы, Lucara Diamond Corp. Тағы бір нұсқа — жекелеген компаниялардың акцияларына инвестициялайтын биржалық қорлардың (ETF) пайларын сатып алу. Осы мақсаттар үшін VanEck Steel ETF ыңғайлы, ол өз портфелінде металлургтер мен алмас өндірушілердің қағаздарын сақтайды. 2023 жылы оның активтерінің құны 30% -ға өсті.
7. Антверпен және Нью-Йорк — әлемдік зергерлік индустрияның екі астанасы
Бельгия қаласы алмасты бедерлеудің жаһандық орталығы ретінде танымал. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ол өз мәртебесін еврейлердің елге оралуын ынталандыру бағдарламасының арқасында алды, нәтижесінде бельгиялық зергерлік өнеркәсіп жаңа дамуға ие болды. Өңдеуден кейін асыл тастар гауһарлардың әлемдік сатылымының 80% қамтамасыз ететін Нью-Йоркке жеткізіледі. Зергерлік салада жұмыс істейтін 2600-ге жуық дүкендер мен кәсіпорындар 47-ші Вест-стрит пен Алтыншы авеню арасында - қаланың Бриллиант ауданында орналасқан. Сарапшылардың бағалауынша, мұнда асыл тастарды жыл сайын сату $24 млрд. шамасын құрайды.
Қорытындылай келе…
- XIX ғасырдағы әйгілі британдық геолог және минеролог Дж.Ф. Герберт Смит асыл тастарға «Сұлулық, ұзаққа жарамдылық және сиретік» деп сипаттама берген. Дәл осы қасиеттердің арқасында асыл тастар ғасырлар бойы сән-салтанат, мәртебе көрсеткіштері және инвестициялар үшін тамаша объектілер болды және болып қала береді.
