Қазақстан Ұлттық Банкі: дүниетанымды кеңейте отырып
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің сарапшылары — елдің банк жүйесіндегі үрдістер туралы
Қаржылық қызметтер нарығы ауқымды өзгерістерді басынан кешуде. Технология ғана емес, тұтынушылардың банктерге деген көзқарасы және олардың қазіргі әлемде атқаратын рөлдері де өзгеруде. Бұл мақалада біз өзгерістердің негізгі драйверлерін және Қазақстанның қаржы институттарының алдында тұрған сын-қатерлерге талдау жасаймыз.
Ішкі мүмкіндіктер
Тұтынушылар төлем қызметтерінің сапасына, жылдамдығына, құнына және қол жетімділігіне сұранысқа ие болады, бұл қызмет провайдерлерін клиенттердің қажеттіліктеріне байланысты өзгертуге мәжбүр етеді. Қазақстанда диджитализацияның алдыңғы қатарында барлық базалық қызметтерді цифрлық кеңістікке ауыстырған, олардың ассортиментін белсенді түрде кеңейтіп, инновациялық сервистер құратын банктер бар. Онлайн-технологиялар мен цифрлық банкингті пайдалануға негізделген жаңа бизнес-модельдер пайда болып, біртіндеп енгізілуде. Бүгінгі таңда мобильді қосымшалар қаржылық және мемлекеттік қызметтерге қол жеткізудің бірыңғай нүктесі болып табылады.
Сонымен қатар, елдегі финтех-қауымдастықтар, оның ішінде банктік емес төлем ұйымдары да өз қызметтерін дамытуда. Финтех-компаниялардың кооперациялары, олардың қызметтерін қолданыстағы банктік бизнеске интеграциялау көрсетілетін қызметтер спектрін және тұтынушыларды, оның ішінде осындай компаниялардың ұтқырлығы есебінен қамтуды кеңейтеді. Финтех-сервистер, банктермен өзара іс-қимыл, күнделікті процестерді автоматтандыруға, клиенттермен маркетинг пен коммуникацияны оңтайландыруға, шығындарды азайтуға мүмкіндік береді.
Банк экожүйелерін дамытудың осы кезеңінде тұтынушыларға бір банктің инфрақұрылымымен шектелмей, неғұрлым тиімді және ыңғайлы сервистерді пайдалануға мүмкіндік беретін, үздіксіз және жылдам маңызды мәселе болып табылады.
Сонымен қатар, халық арасында танымал кейбір қызметтер эксклюзивті және әр сайт үшін дара болып табылады. Оларды нөлден іске асыру үлкен инвестицияларды қажет етеді, бұл қаржы нарығының барлық қатысушылары үшін қол жетімді емес.
Осыған байланысты неғұрлым перспективалы бағыттардың бірі қатысушыларға ақпаратты қауіпсіз алмасуға, сондай-ақ өзара тиімді шарттарда бір-біріне жекелеген сервистерді ұсынуға мүмкіндік беретін, сол арқылы сервистерді қолдау мен ілгерілету шығындарын төмендететін ашық банкинг (Open Banking) қағидаттарын дамыту болып табылады.
Ұлттық Банк Оpen Banking және Open API платформасын әзірлеуде, оның шеңберінде жыл соңына дейін пайдаланушының келісімімен оған қызмет көрсететін қаржы институттары арасындағы шоттар бойынша деректермен алмасу бойынша пилоттық жобаны іске қосуды көздеп отырғанын айта кету керек.
Сыртқы қоңыраулар
Қаржы саласын цифрландыру белгілі және маңызды сұрақ туғызады: криптовалюталар классикалық банкингті алмастыра ала ма? Біздің ойымызша, бұл мүмкін емес. Классикалық банкинг орталық банктер шығаратын фиат ақшасын пайдаланады. Олар шығарылған ақша бойынша міндеттемелерге ие, ал криптовалюталардың «ішкі құны», заңды міндетті тұлғалары болмайды, олар айтарлықтай ауытқуларға және т. б. ұшырауы мүмкін.
Классикалық банк инфрақұрылымынан толық бас тарту және әлемдік қаржы жүйесінің cryptocurrency есептеулеріне көшуі қаржылық дағдарыстарды, азаматтардың өз қаражатын жаппай жоғалтуын және дәстүрлі нарықтар мен жалпы әлемдік экономиканың тұрақсыздығын тудыруы мүмкін.
Тұтынушыларды қорғауды және макро қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ете отырып, технологияның дамуына кедергі келтірмей, теңдестірілген реттеуші тәсілді ұстанған дұрыс.
Банк саласына әсер ететін тағы бір маңызды тренд — әлемдік экономиканы долларсыздандыру, елдердің ұлттық валюталармен есеп айырысуға біртіндеп көшуі. Оның артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Бұл процесс валюта айырбастауға байланысты шығыстардың, сондай-ақ шетелдік делдал банктердің комиссияларының қысқаруына байланысты елдер арасындағы сауда көлемін арттырады және жергілікті қаржы жүйесін долларсыздандыру процесіне ықпал етеді.
Алайда, ұлттық валюталардағы өзара есеп айырысу көлемінің өсуіне объективті шектеулер бар, мысалы, сауда ағындарының теңгерімсіздігі және оның нәтижесінде жергілікті валюта нарықтарындағы өтімділіктің жеткіліксіздігі пайда болуы.
Адамдарға арналған банк
Американдық банк жүйесіндегі өсіп келе жатқан проблемалар, бірқатар ірі ойыншылардың нарықтан кетуі қаржы институттары үшін тұрақтылық критерийлері және клиенттердің оларға деген сенімінің маңыздылығы туралы мәселені тағы да көтерді.
Естеріңізге сала кетейік, жаһандық банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету және реттеу мен қадағалаудың халықаралық стандарттарын белгілеу үшін Базель банктік қадағалау комитеті (BCBS) үш құрамдас бөлікке негізделген Базель қағидаттарын құрды: капиталға қойылатын минималды талаптар, қадағалау бақылауы және нарықтық тәртіп. Бұл ретте өзгермелі нарықтық конъюнктураға және жаңа сын-тегеуріндерге жауап ретінде BCBS банк қызметін тиісті реттеу мәселесін ұдайы пысықтайды және елдердің қаржы жүйелері үшін тәуекелдерді бақылау және азайту мақсатында жаңа талаптар мен ұсынымдарды таратады.
Клиенттердің сенімі банк жүйесінің ашықтығын қамтамасыз ету есебінен артуы тиіс. Сонымен қатар, банкті таңдаудағы негізгі критерийлер, әдетте, қаражаттың қол жетімділігі, комиссиялар мен пайыздық мөлшерлемелер деңгейлері, клиенттерге қызмет көрсету сапасы, өнім желісі, мобильді қосымшалардың ыңғайлылығы сияқты факторлар болып табылады.
