Диний ақидапарастлик - яқинлашиб келаётган хавф.
Макола ankhor.uz сайтидан рус тилидан узбек тилига таржима килиниб El Tuz сахифасидан олинган:
Илм фанми ёки дин?
Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети профессорларидан бирининг ҳикоя қилишича, унинг палеонтологияга оид маърузаларидан бири чоғида дунё илм-фанидаги эволюция назариялари борасида сўз кетади. Маърузада Чарльз Дарвиннинг "Турларнинг келиб чиқиши” асарини четлаб ўтишнинг иложи бўлмаганидек, замонавий фанда бу назарияга киритилган аниқликлар, антропогенезга (“яратилишнинг гултожи” бўлган инсоннинг келиб чиқиши ҳақидаги назариялар) оид янги ғоя ва тахминлар ҳақида гапирмаслик ҳам имконсиз эди. Шунда талабалардан бири (жуда диндор бир йигит) аччиқланиб кетиб, маърузани бўлади ва ўқитувчига Дарвиннинг номини тилга олмасликни, унинг асарлари ўрнига Қуръонни ўқишни маслаҳат беради. Тутақиб кетган талабадан Эйнштейн, ҳатто...
Иккинчи йўл: Ўзликни англаш
Биз кўрмиз; қалбимиз кўр, ақлимиз, онгимиз... Лекин буни тан олишга барчамиз ҳам журъат эта олмаймиз. Балки Ислом таълимоти бизни доим ҳақликка йетаклашига ишонганимиз сабаб, ва ёда бизнинг ўзлигимизда шаклланган “эго”миз сабаб. Албатта, ҳамма қатори биз ҳам, сиз ҳам ўз “эго”мизга эгамиз. Фақат бизнинг ва сизнинг ўз “эго”ларимиз турлича шаклда: ўзини барчадан ақлли фаҳмлаш бизнинг, ўз-ўзини ҳурмат қилиш эса сизнинг. Хулоса қилишга шошилманг, "биз ва сиз" орасида турли давларда, турли шаклда ва турли ижтимоий гуруҳлар томонидан шакллантирилган ва онгимизга сингиб кетган яхши ва ёмон тушунчаси мавжуд эмас... Ҳозирча. Бизнинг жамиятимизда илм-маърифатнинг маълум бир даражага этиши, ижтимоий фикр шаклланиши, эҳтимол, келажакда "сиз ва биз"...
Oyning ikkiga bo'lingan tasvirlari
Ko'pchilik musulmonlar Muhammad Makkada mushriklarga mo'jiza sifatida oyni ikkiga bo'lib ko'rsatgan deb hisoblashadi. Bugungi kunda bu ba'zi bir musulmonlarning ushbu e'tiqodni tasdiqlovchi fotografik dalillar mavjudligini da'vo qilishlariga olib keldi. O'zlarining da'volarini qo'llab-quvvatlash uchun, ko'pchilik quyidagi oyning yaqindan olingan tasvir foydalanishadi:
Aldagani bola yaxshi
Dindor, maktabda evolyuciya nazariyasini o`rgangan bolalarga, odamning maymundan paydo bo`lganligini uqtiruvchi bundayin nazariyalarga ishonmasliklari kerakligini aytadi. Va bu xususda Dindor va bolalar orasida shunday suhbat kechadi:
O'yga soluvchi fikrlar
Taqdir va Erkinlik · Taqdirimiz avvaldan yozilib qo'yilgan bo'lsa, nega qilmishlarimizga mas'uliyat bizga yuklanmoqda? · Agar hur irodamiz bor bo'lsa, nega ba'zi narsalarni tanlaganimizda do'zaxga yuborilamiz? · Biz tanlovlarimizda erkinmiz, taqdir faqat xudoning bizning tanlovlarimizni avvaldan bilib yozib qo'yganidir, deb bu savollardan qutulishga urinmang. Inson qarorlarni mavjud sharoit va faktorlarga ko'ra qabul qiladi. Bu sharoit va faktorlar esa xudoning nazorati ostidadir, xudo agar hamma narsani idora etsa, inson erkin bo'la olmaydi. Vaziyat bunday bo'lmasa va xudo insonni haqiqatdan erkin qila oladigan (va qilgan) bo'lsa, ya'ni insonning qarorlari xudoning nazorati ostida bo'lmasa, u holda xudoning erkinligi cheklangan bo'lib...
Xudo ateistmi?
Faraz qilaylik-ki, asosiy dinlarimizda tasvirlangan, e'tiqod markazi bo'lmish xudo haqiqatan ham bor. Xo'sh, uning e'tiqodi qanday? U nimaga ishonadi? Kimga topinadi? Bu savollarga musulmonlarimiz "La ilaha ilalloh", ya'ni "Allohdan boshqa iloh yo'q", degan monoteistik mantra bilan javob qilishadi. Turgan gapki, ularning Allohi, Al-Ilohi, xudosi o'zidan boshqa xudolar yo'qligidan boxabardir. Demak, u hech kimga topinmaydi, hech kimga sig'inmaydi. Xo'sh, xudo e'tiqod, diniy ishonch kabi tuyg'ularga egami? Bu savolga "Xudo hamma narsani bilguvchidir" ta'kidi javob bo'lishi mumkin. Ishonch, bilishdan farqli o'laroq, biron fakt yoki mantiqiy isbotga asoslanmay, biron iddaoni rost, deb qabul qilishdir. Bilish esa, shu iddaoni uning faktual...