Unutilgan tabib: Ibn an-Nafis
Tibbiyot tarixiga murojaat qilinarkan, asosan Hippokrat, Galen, Ibn Sino, Uilyam Harvi kabi nomlar ko‘p tilga olinadi. Biroq tarixda shunday olimlar o‘tganki, o‘z davrida paydo bo‘lib, jimgina o‘z vazifalarini bajarib, yana o‘zlari jimgina bu dunyodan chiqib ketadilar. Ular uchun bu dunyoda muhimi — o‘z missiyasini bajarish, xolos. Ana shunday olimlardan biri o‘rta asrlarda Damashq va Qohirada yashagan, Harvidan bir necha asr oldin biologiyaning eng muhim sirlaridan birini — o‘pka orqali qon aylanishini kashf etgan olim Alouddin Abulhasan Ali ibn Abu Ḥazm al-Qurayshiy bo‘lib, o‘z vaqtida Ibn an-Nafis nomi bilan tanilgan edi.
Islom olimlarining O‘rta asrlardagi G‘arb ilmiy diskursiga ta’siri
Ushbu tadqiqot o‘rta asrlarda, ya’ni milodiy IX asrdan XIV asrgacha bo‘lgan davrda musulmon olimlarining G‘arb ilm-faniga qo‘shgan ulkan hissasini chuqur o‘rganadi. Tarixiy tahlil orqali, islom dunyosi va Yevropa o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar ilm-fan taraqqiyotiga, jumladan, bilimlarni uzatish, mumtoz matnlarni tarjima qilish, fan va falsafaning global rivojlanishiga qanday hissa qo‘shganligi ochib beriladi. Ba’zan e’tibordan chetda qolgan bu hissalar O‘rta asr G‘arb ziyoli qatlami islom dunyosi bilan madaniy almashinuv va hamkorlik natijasida shakllanganligini ko‘rsatadi.
Ibn-Xaldunning ta'lim sifati haqidagi eng muhim nuqtai nazarlari qanday bo’lgan?
Ta’lim-tarbiya bilan shug’ullangan kishilar har doim muallim, o'quvchi, muhit, o'qitish uslubi va o'quv dasturi singari bir necha jihatlarga oid samarador ta'lim sifatining eng muhim mezonlari va standartlari ustida bosh qotirib kelishgan. (Marjin, 2016)
Ibn Xaldun: zamonaviy tarix ilmini kashf qilgan inson
Reygandan Sukerberggacha: fikrlari hamon dolzarblikni yo’qotmagan XIV asr arab tarixchisi.
Farovonlik va Aholi zichligi birgalikda kechadi ("Muqaddima"ga ko'ra)
Shahar qanchalik zich bo'lsa, shunchalik obod bo'ladi. Shahar sharoitlari mehnatni ixtisoslashtirishga zamin yaratadi va agar mehnat talabdan ko'proq ishlab chiqarsa, bu foyda va farovon hayotga, hatto hashamatga ham olib keladi. Bu zamonaviy iqtisodchi uchun ijobiy narsadek tuyulishi mumkin, biroq Ibn Xaldun uchun bunday emas.
"Asobiyya" tushunchasi haqida
Ibn Xaldunning "Asobiyya" nazariyasini insonlarning qondoshlik, umumiy ajdodga mansublik prinsipi asosida birlashishi, deb tushuntirish mumkin. Badaviylar orasida keng tarqalgan bu dunyoqarash guruh a'zolariga boshqalar ustidan ustunlik berar edi.
Asobiyya davrasi (sikli)
Ibn Xaldun oʻzining barcha gʻoyalarini hisobga olgan holda, islomdan oldin paydo bo‘lgan soʻz — "asobiyya" tushunchasini ommalashtirdi. U 20-asr boshlarida sotsiolog L.J.Hanifan tomonidan ishlab chiqilgan ijtimoiy kapital tushunchasini undan oldin belgilab bergan edi, Aleksis de Tokvil esa 19-asrda xuddi shunday mavzuga toʻxtalib oʻtgan. Tunislik tarixchi Muhammad Talbi "asobiyya"ni "guruhning birlashtiruvchi kuchi", guruhning o'zini o‘zi anglashi va "uni jonlantiradigan va uni bosib olish orqali hokimiyatga intilishga muqarrar ravishda undaydigan keskinlik" deb ta'riflagan.
Ibn Xaldun
Abu Zayd Abdurahmon ibn Muhammad al-Xadramiy (ibn Xaldun) (1332-1406) – arab faylasufi, tarixchi va jamiyatshunos mutafakkir.